عنوان
مقاله عناصر تربیت اخلاقی در قرآن کریم
تعداد صفحات: ۵۳
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
اخلاق که با چگونگى رفتار و حالتهاى اختیارى انسان سروکار دارد، همواره جاذبه ویژهاى براى او داشته است و آدمى به دیده احترام در آن نگریسته است.
نهاد اخلاقى زندگى انسان، اساس و پایه تشکیل اجتماع و ظهور تمدنهاى بشرى است. حرمت اخلاق چنان است که حتى کسانى هم که خود به زیور اخلاق آراسته نیستند، آراستگان به فضایل اخلاقى را با دیده عزت مىنگرند و شان آنها را والا مىدانند.
قرآن، بی شک کتاب بزرگ اخلاقی است و یکی از اهداف اصلی اش اصلاح و تکامل اخلاق بشر می باشد، آموزه های نظری وعملی این کتاب آسمانی، که سندی الهی و گنجینه ی معارف و اخلاق است، نظامی می سازد که در آن، هرکس به انسان کامل اخلاقی تبدیل می شود.
جذبه و دلربایى اخلاق، اگر از چشمانداز قرآنى به آن نگریسته شود، دوچندان خواهد شد. زیرا قرآن آخرین کلام الهى با بشر است و به اقتضاى این ویژگى، کاملترین سخن را در باره اخلاق بیان کرده است. فضایل اخلاقى از نگاه قرآن، صرفا وسیلهاى براى ساماندهى به رفتار این جهانى آدمى، به غرض نظم و انتظام دادن به زندگى او نیست، بلکه از آن مهمتر، چونان مصالح ساختمانى براى پىریزى بناى حیات ابدى او به حساب مىآید.
در این مقاله به بررسی مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن کریم و سپس عناصر تربیت اخلاقی (اهداف، مبانی، اصول و روشها) را تبیین می‌نماییم.
واژه های کلیدی :اخلاق، اخلاق در قرآن، مضامین اخلاقی، تربیت اخلاقی ، اخلاق دینی
فهرست مطالب
چکیده ۵
مقدمه ۶
مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن ۹
۱٫ اخلاق فردی ۹
۱٫۱٫ خودشناسی ۹
۲٫۱٫ کار و تلاش ۱۳
۳٫۱٫سلامت جسم و تن ۱۵
۲٫ اخلاق اجتماعی ۱۷
۱٫۲٫ پدر و مادر ۱۷
۲٫۲ همسر ۱۹
۳٫۲٫ فرزندان ۲۰
۴٫۲٫ معلم و راهنما ۲۲
۵٫۲٫ شاگردان ۲۳
۶٫۲٫٫ ایتام ۲۳
۷٫۲٫ مستمندان و مستضعفان ۲۷
۸٫۲٫٫ همسایگان ۲۹
۹٫۲٫ دشمنان و مشرکان ۲۹
۳٫ اخلاق محیط زیست ۳۱
۱٫۳٫ طبیعت ۳۱
عناصر تربیت اخلاقی (اهداف،مبانی ، روش ها …….) ۳۳
۱٫ اهداف تربیت اخلاقی ۳۳
۱٫۱٫ هدف کلی ۳۳
۲٫۱٫ اهداف جزیی ۳۴
۲٫ مبانی تربیت اخلاقی ۳۶
۱٫۲٫ توحید ۳۶
۲٫۲٫ فطرت ۳۷
۳٫۲٫ اختیار ۳۹
۴٫۲٫ معرفت‌پذیری انسان ۳۹
۳٫ شیوه‌های تربیت اخلاقی در قرآن ۴۰
۱٫۳٫ روش حبّ عبودی ۴۰
۲٫۳٫٫ روش موعظه و نصیحت ۴۱
۳٫۳٫ روش الگوسازی با بیان داستان و مثال ۴۲
۴٫۳٫ روش پرسش و پاسخ ۴۳
۵٫۳٫٫ امر به معروف و نهی از منکر ۴۴
۶٫۳٫٫ روش مواجه شدن با نتایج اعمال ۴۴
۷٫۳٫٫ روش تکلیف به اندازه توان ۴۶
۸٫۳٫٫ روش ایجاد انگیزه: ۴۷
۹٫۳٫٫ روش تفکر و مطالعه ۴۸
۱۰٫۳٫٫ روش تشویق و تنبیه ۴۹
نتیجه گیری ۵۱
منــــابع ۵۲
منــــابع
قرآن کریم،(۱۳۷۶)ترجمه الهی قمشه‌ای،تهران، فیض کاشانی
طباطبایی، محمد حسین (۱۳۶۳) تفسیر المیزان، ترجمه: محمد باقر موسوی همدانی، جلد ۲۰- ۱، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
جوادی آملی، عبداله (۱۳۹۱) مفاتیح الحیات، قم، مرکز نشر اسرا.
سروش، عبدالکریم (۱۳۷۲)، مداراومدیریت، قم:انتشاراتصراط.
سروش، عبدالکریم (۱۳۷۳)، حکمت و معیشت، جلد دوم، تهران :انتشارات صراط.
مطهری، مرتضی(۱۳۷۵)،مجموعه آثار،جلد ۲،چاپ پنجم ،انتشارات صدرا.
مکارم شیرازی، ناصر(۱۳۷۶) تفسیر نمونه، ج۲، تهران : انتشارات دارالکتب الاسلامیه، چاپ چهاردهم.
شیروانی، علی (۱۳۷۹) اخلاق اسلامی و مبانی نظری آن، قم: دار الفکر.
صادقی، محمدرضا (۱۳۷۱)، پایه هایاجتماعی اخلاق، تهران:نشراشاره.
سادات ،محمد علی(۱۳۸۰)،اخلاق اسلامی،تهران :انتشارات سمت.
فیض کاشانی،ملا محسن،بی تا،المحجت البیضا،تهران:انتشارات اسلامی.
باقری،خسرو) ۱۳۷۷)مبانیوشیوههایتربیتاخلاقی،تهران:انتشاراتسازمانتبلیغات اسلامی.
مقدمه
اخلاق دینی، گرایشی است در اخلاق، در باره ی چگونگی صفات، رفتارها و هنجارهای حاکم بر آنها، مبتنی بر دیدگاه دینی، که دین را اصلی ترین مرجع برای تنظیم اصول و قواعد رفتاری و اخلاقی در نظر می گیرد و سعادت دنیوی و اخروی را غایت مطلوب آدمی میداند
از این دیدگاه آنچه برای انسان ارزش نهایی وحقیقی دارد، رسیدن به قرب الهی است که در سایه ی زندگی معنوی و اخلاقی او به دست می آید .
مهمترین ویژگی اخلاق دینی این است که در آن نه تنها از مسائل دینی کمک گرفته می شود، بلکه بدون اعتقادات صحیح دینی، نمیتوان اخلاق صحیحی را پایه ریزی کرد. ویژگی دوم اخلاق دینی آن است که دراخلاق دینی علاوه بر توجه به سعادت دنیوی، آخرت نیز در نظر گرفته و دیگران تعلیم داده می شود ویژگی دیگر اخلاق دینی هدف اخلاق را حفظ وتقویت فضایل و به وجود آوردن فضایل جدید در انسان میداند به گونه ای که آنان را به موجوداتی برتر تبدیل می سازد.(صادقی،۵۴:۱۳۷۱)
“آدمی به خدابه منزله ی پشتوانه ی اخلاق نیازدارد، کثیری از اخلاقیات اگر از دین نرسد، مورد قبول عامه آدمیان نیست”(سروش، ۷۳،۱۳۷۲)
بیان این نکته که دین، پشتوانه اخلاق است، ازاین رو است که اولاً در زمانهای قدیم اخلاق مسأله ی مبتنی بر دین تلقی می شد هر چند این نگرش از نظر تاریخی در چند شکل مختلف و مطابق با اعتقادات دینی افراد و نیز سادگی و پیچیدگی سنی آنها صادر شد .
ساده ترین شکل آن، این اعتقاد است که آنچه صواب یا خطاست، فقط با مشیت خدا تعیین می شود یگانه چیز مشترک در همه ی اشکال یک مبنای دینی برای اخلاقیات، این اعتقاد است که تمایز بین خیر و شر اخلاقی به نحوی در مفهوم جهان به عنوان نظام اخلاقی ریشه دارد.
دوم اینکه دو دین دارای سه بخش است : فقه، اخلاق و اعتقادات، بخش اخلاق دین که بخش بسیار مهم از آن است، صد در صد اخروی است، یعنی دین، ارزشها را به آدمیان می آموزد، اما روشها را خود انسان باید بیاموزند میتوان گفت از مهمترین اهداف دین، تربیت افراد و انسانهای نیک و اخلاقی است. (سروش، ۱۳۷۳: ۲۵۹-۲۵۸)
قرآن کریم، سفره گسترده فیض الهی و کلام نورانی پروردگار انسان و جهان است. این منشور آسمانی، معیار و محک درستی و نادرستی اندیشه ها، احکام و رفتار به شمار می آید و هر چه با رهنمودهای آن ناهماهنگ باشد، فاقد ارزش و اعتبار است.این سند نبوت و معجزه جاوید حضرت رسول (صلی الله علیه وآله وسلم) در صورتی می تواند در زندگی و اخلاق فردی و اجتماعی ما تأثیرگذار باشد که به هدایت آن گردن بنهیم و آن را به عنوان الگو قبول کنیم و ارزیابی اخلاق و عمل خویش را با این میزان انجام دهیم. آنگاه روشن می شود که چه کسی اخلاق قرآنی دارد و چه کسی از چنین تربیتی دور شده است.(سادات،۱۳۸۰ :۶۵) باور به توحید و یگانگی خداوند متعال از جمله اعتقادات اصیل مسلمانان است. قرآن کریم میفرماید: “خدا که نیست خدایی جزء او، زنده پاینده .”[۱] تاکید بر یگانگی خداوند و یکتا دانستن او، بر همه ی جنبه‌های زندگی یک مسلمان تاثیرگذاشته و به عنوان یک قوه ناظر بر همه شئونات زندگی فرد مسلمان عملکرده و در نتیجه به آن هدف و در عین حال جهت بخشیده است. در تفسیر نمونه در ذیل آیه مذکور آمده است: ” ابتدا از ذات اقدس الهى و مساله توحید اسماء حسنى و صفات او شروع مىکند، خداوند هیچ معبودى جز او نیست (الله لا اله الا هو). الله نام مخصوص خداوند و به معنى ذاتى است که جامع همه صفات کمال و جلال و جمال است، او پدیدآورنده جهان هستى است، به همین دلیل هیچ معبودى شایستگى پرستش جز او ندارد و از آنجا که در معنى الله یگانگى افتاده است، جمله لا اله الا هو تاکیدى بر آن است.”(مکارم شیرازی، ج ۲، ۱۳۷۶: ۲۶۲)
مفاهیم و مضامین اخلاقی در قرآن
۱٫ اخلاق فردی
هر انسانی را به میزان ظهور ارزشهای اخلاقی در افکار و گفتار و رفتار ارزیابی می کنند، اولین نمودی که از یک شخص در جامعه ظاهر می شود اخلاق آن فرد است. هر انسانی نسبت به خود نیز وظایفی دارد. فضایل و رذایل مربوط به حیات فردی انسان ها، فارغ از رابطه با غیر در اخلاق فردی بحث می شود.از جمله حقوقی که فرد نسبت به خودش دارد و درآیات قرآن به آن اشاره شده خودشناسی ،کار و تلاش و حفاظت از جسم و تن می باشد که به بحث آن می پردازیم .
۱٫۱٫ خودشناسی
از مسائل مهم انسان و شاید مهمترین آنها، شناخت خود انسان است. آدمی قبل از آنکه به شناخت جهان پیرامون خود و نیک و بد آن بپردازد، باید خود را بشناسد و گنجینه های فطرت و نهاد خود را کشف نماید و آنها را به کمال برساند و امیال نفسانی و شهوانی خود را تعدیل کند. در این صورت است که به بزرگ ترین سعادت نایل می شود.
هنگامی که کار آن را به پایان رساندم، و در او از روح خود (یک روح شایسته و بزرگ) دمیدم، همگی برای او سجده کنید[۱]
تفسیر: یعنی ارتباط برقرار کردن میان بدن و روح، و نسبت دادن روح به خداوند برای تشریف و احترام بوده و آنگاه به ملائکه امر می نماید که پس از اتمام خلقت بشر و پس ازنفخ روح در وی، همه آنها باید برای بشر به سجده بیافتند و این امر تأکید درخضوع ملائکه برای بشر را افاده می کند. “( طباطبایی،ترجمه موسوی همدانی، ج۱۲، ۲۲۸:۱۳۶۳)
[۱]– فَإِذَا سَوَّیتُهُ و َنَفَخْتُ فِیهِ مِنْ رُوحِی فَقَعُوا لَهُ سَاجِدِینَ(الحجر/۲۹)
[۱]– اللَّهُ لَا إِلَهَ إِلَّاهُوَالْحَیّ ُالْقَیُّومُ(بقره/۲۵۵)
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
ارسال نظر