عنوان

مقاله نظریه های جامعه شناسی اخلاقی

تعداد صفحات:۶۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از منظرجامعه­ شناختی چگونگی و چرایی اعتقاد و پایبندی افراد یک جامعه به یک نظام اخلاقی توصیف و تبیین می­شود. در این مقام نیز ارزش‌ها، دارای سطوح آرمانی(نظری) و واقعی(عملی) هستند. جامعه­شناس تلاش می­کند سازوکارهای مؤثر بر سطوح آرمانی و واقعی ارزش‌ها و دیالکتیک آنها را درون جهان اجتماعی تحلیل کند.

اخلاق یکی از سه حوزه مورد تأکید ادیان(اعتقادات،اخلاق و شریعت) یکی از شش حوزۀ مورد تأکید فلسفۀ کلاسیک به معنی عام(حکمت نظری: مابعد الطبیعه، علم النفس و طبیعیات؛ حکمت عملی: اخلاق، تدبیر منزل، سیاست مدرن) و یکی از قلمروهای زایای معرفت بشری است.

مطالعات اخلاق عموماً در چهار عرصۀ فرااخلاق، اخلاق­ هنجاری، اخلاق­ کاربردی و اخلاق توصیفی است. سه مورد اول عمدتاً در حوزۀ فلسفه اخلاق صورت می­گیرد و آخرین مورد در بستر دانش­های تجربی­ چون تاریخ، روان­شناسی، جامعه شناسی و … قرار دارد. منظور از اخلاق توصیفی، مطالعه و پژوهش برای توصیف و تبیین اخلاق افراد یا جوامع مختلف است به این معنی که اصول اخلاقی پذیرفته شده توسط فرد یاگروه خاصی با روش تجربی گزارش، توصیف و تبیین می­شود.

عدم رونق جامعه شناسی اخلاق در کنار سایر حوزه­های نزدیک چون جامعه شناسی دین و معرفت، مؤید­ شکاف جامعه شناسی و اخلاق است ولی توجه جامعه­شناسان کلاسیک و جامعه­شناسان معاصر همچون مونسکیو، کنت، دورکیم، وبر، پارتو، زیمل، پارسونز،گورویچ و هابرماس! به اخلاق، حداقل شاهدی بر اهمیت اخلاق از منظرجامعه­شناسی در مقاطع خاصی از حیات جامعه­شناسی است.

نظریه­های جامعه­شناختی، اخلاق را پدیده­ای اجتماعی می­بینند و طبیعی است که در تبیین آن بر جامعه و عوامل اجتماعی تأکید کنند، ولی از آنجا که اخلاق خود پدیده­ای چندبعدی و منتشر است که به  صورت­های مختلفی نمودار می­شود، جامعه­شناسان نیز وجوه متفاوتی از آن را برجسته می­بینند. البته زمینه­های وجودی و معرفتی متفاوت جامعه­شناسان نیز در اتخاذ رویکردهای متفاوت به اخلاق دخیل­اند. در میان نظریه­های جامعه­شناختی می­توان سه رویکرد عاطفه­گرایی، مادی ـ معیشتی و عقلانی را رصد نمود.

واژه های کلیدی: نظریه­ های جامعه­ شناختی اخلاق، رویکرد عاطفه­ گرایی، رویکرد مادی ـ معیشتی و رویکرد عقلانی

 فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۶
نظریه های جامعه شناسی ۸
۱-رویکرد عاطفه گرایی ۸
۱-۱-اخلاق به مثابه امر قدسی ۸
۱-حرفه و اخلاق ۱۵
۲-تعلیم و تربیت و اخلاق ۱۶
۱-۲- اخلاق، مرز میان کنشهای عقلانی و غیر عقلانی ۱۹
علم، حرفه و اخلاق از منظر وبر ۲۶
۱-۳- اخلاق به مثابه عاطفه تعمیمیافته ۲۹
۲- رویکرد منفعت گرایی(مادی معیشتی) ۳۸
۳-رویکرد عقل گرایی ۴۸
تحلیل مفهومی عقلانیت ۴۹
تحلیل انسان شناسانه عقلانیت ۵۰
تحلیل عقلانیت در کنش اجتماعی ۵۱
عقلانیت و اخلاق تجدد ۵۴
فهرست منابع ۶۴

  منابع

منتسکیو(۱۳۷۰) روح القوانین ترجمه علی اکبر مهتدی، چاپ نهم.تهران: انتشارات امیر کبیر.

دورکیم، امیل(۱۳۸۱) جامعه شناسی تربیتی، ترجمه محمد مشایخی،تهران: شرکت سهامی انتشار.

دورکیم، امیل(۱۳۶۰) فلسفه و جامعه شناسی، ترجمه فرحناز خمسه، تهران: مرکز ایرانی مطالعه فرهنگ­ها.

دورکیم، امیل(۱۳۸۶) صوربنیانی حیات دینی، ترجمه باقر پرهام، چاپ سوم، تهران: نشرمرکز.

دورکیم، امیل(۱۳۸۷) درباره تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، چاپ سوم، تهران: نشرمرکز.

ورسلی، پیتر(۱۳۸۸)نظریه­های جامعه شناسی نظم، ترجمه سعید معیدفر، تهران: انتشارات جامعه شناسان.

کرایب، یان(۱۳۸۱)نظریه اجتماعی مدرن، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر آگه.

کرایب، یان(۱۳۸۲)نظریه اجتماعی کلاسیک، ترجمه شهناز مسمی پرست، تهران: نشر آگه.

وبر، ماکس(۱۳۸۵)اخلاق پروتستان و روح سرمایه­داری، ترجمه عبدالکریم رشیدیان، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

وبر، ماکس(۱۳۷۶)دانشمند و سیاستمدار، ترجمه احمد نقیب زاده، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

چلبی مسعود(۱۳۷۲) وفاق اجتماعی،نامه علوم اجتماعی، جلد دوم، شماره ۳،صص ۲۸-۱۵٫

چلبی، مسعود(۱۳۷۵)جامعه شناسی نظم، تهران: نشرنی.

چلبی، مسعود(۱۳۸۱)بررسی تجربی نظام شخصیت در ایران، تهران: مؤسسه پژوهشی فرهنگ، هنر و ارتباطات.

چلبی، مسعود(۱۳۸۵)تحلیل اجتماعی در فضای کنش، تهران: نشرنی.

روشه، گی(۱۳۷۶)جامعه شناسی تالکوت پارسونز، ترجمه عبدالحسین نیک گهر، تهران: تبیان.

هابرماس،یورگن(۱۳۸۴) نظریه کنش ارتباطی، عقل و عقلانیت جامعه، ترجمه انگلیسی توماس مک­کارتی، ترجمه فارسی، کمال پولادی.تهران: مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.

هابرماس،یورگن(۱۳۸۴) نظریه کنش ارتباطی، جهان­زیست و نظام، ترجمه انگلیسی توماس مک­کارتی، ترجمه فارسی، کمال پولادی.تهران: مؤسسه انتشاراتی روزنامه ایران.

 مقدمه

از چهار عرصۀ عمدۀ مطالعات اخلاقی؛ یعنی فرااخلاق، اخلاق هنجاری، اخلاق کاریردی و اخلاق توصیفی، علوم تجربی از جمله روانشناسی، جامعه شناسی و تاریخ، مطالعۀ توصیفی اخلاق را به عهده دارند. در اخلاق توصیفی عمدتاً این پرسش­ها پیگیری می­شود که افراد، گروه­ها و جوامع انسانی به کدام ارزش‌ها و نظام‌های اخلاقی پایبند هستند؟ چرا و چگونه به این نوع نظام اخلاقی پایبند می­شوند؟ به عبارت دیگر، حضور و غیاب نظام‌های اخلاقی گوناگون در میان انسان‌ها، اقشار و جوامع، و چرایی و چگونگی این توزیع به عهدۀ این دسته از علوم است.

توجه به اخلاق در میان جامعه ­شناسان در دو برهه قابل اعتناست یکی در دورۀ گسست از جهان سنت در میان بنیانگذاران جامعه­ شناسی و کلاسیک­ها و دیگری در دورۀ تردید در مبانی مدرنیته و سربرآوردن پسامدرنیته است و در میانۀ این دو،  بی­­اعتنایی به اخلاق برجسته است.

اوروسکا(۱۹۷۱)مونتسکیو را اولین جامعه­ شناس اخلاق می­شمارد چرا که او معتقد بود تمامی قواعد از جمله قواعد اخلاقی نیازی را برآورده می­کنند، لذا حضور و غیاب آنها را می­توان با توجه به نقش آنها در رفع نیازها تبیین کرد. به زبان دیگر می­توان آنها را در مقام نهاد اجتماعی مطالعه کرد؛ زیرا نهاد اجتماعی همان شیوۀ مشروع و پذیرفته شده رفع یک نیاز در میان گروهی از انسان‌هاست.

  قوانین، آداب و رسوم، مذهب و اخلاق، چهارشأن عمل انسانی یا چهار قاعدۀ حاکم بر رفتار انسانی در طول تاریخ بوده­اند که در نزد مونتسکیو پدیده­هایی در عرض یکدیگر و مستقل­اند و صرفاً لازم است با هم سازگار شوند. از این میان، او بیشتر دل مشغول قوانین است و از قانونگذاران می­خواهد در حفظ و صیانت عادات و آداب خوب و تغییر و اصلاح عادات و آداب بد ملت­های خود با شناخت کافی به این تناسب توجه داشته باشند. او در مقدمه روح­القوانین می­نویسد: «افلاطون خدا را شکر می­کرد که در زمان سقراط به دنیا آمده است ولی من خدا را شکر می­کنم که مرا در زمانی به وجود آورده و در کشوری زندگی می­کنم که آزادی فکر و قلم حکمفرماست و می­توانم از این آزادی استفاده کنم».(مونتسکیو،۱۳۷۰: ۱۶۹) این مقایسه خود حکایت­گر رخداد مهمی در اندیشه و زمانۀ مونتسکیو است. او با مقایسه خود و افلاطون، فرد سقراط را با نهاد آزادی برابر می­نشاند. آرمان افلاطون به دست آمدن سقراط بود« آدمی در عالم خاکی نمی­آید به دست ـ عالمی دیگر بباید ساخت و ز نو آدمی». مونتسکیو از این آرمان دست شسته و در پی تحقق نهادهایی است که بتوان در سایۀ آنها آرمید.

در آثار جامعه­شناسان، اخلاق، عمدتاً در قالب سازوکارهای شکل­گیری وجدان و اخلاقیات، طیّ فرایندهای اجتماعی شدن و درونی­سازی مورد توجه قرار گرفته است. آنها عمدتاً تلاش می­کنند چگونگی تبدیل انسان طبیعی به انسان اخلاقی را با سازوکارهای اجتماعی تبیین کنند. در میان جامعه­شناسان، می­توان سه رویکرد نظری به اخلاق را رصد نمود : عاطفه­گرایی، منفعت­گرایی(مادی ـ معیشتی) و عقل­گرایی.

 نظریه­ های جامعه ­شناسی 

نظریه­های جامعه شناختی، اخلاق را پدیده­ای اجتماعی می­بینند و طبیعی است که در تبیین آن بر جامعه و عوامل اجتماعی تأکید کنند، ولی از آنجا که اخلاق خود پدیده­ای چندبعدی و منتشر است که به  صورت­های مختلفی نمودار می­شود، جامعه ­شناسان نیز وجوه متفاوتی از آن را برجسته می­بینند. البته زمینه­های وجودی و معرفتی متفاوت جامعه­شناسان نیز در اتخاذ رویکردهای متفاوت به اخلاق دخیل­اند. در میان نظریه­ های جامعه­ شناختی می­توان سه رویکرد عاطفه­گرایی، مادی ـ معیشتی و عقلانی را رصد نمود.

 ۱-رویکرد عاطفه­ گرایی

۱-۱-اخلاق به مثابه امر قدسی

دورکیم از محدود جامعه ­شناسانی است که به طور مستقل دربارۀ اخلاق اندیشیده و نوشته است. هدف او تأسیس علم اخلاق برای جوامعی است که از دنیای گذشته و اخلاقیات آن بریده است و باید با اخلاقیات جدید سر و سامان یابد. این علم می­گوید، جوامع جدید، اخلاق خاص خویش را پدید می­آورند، همچنان که جوامع گذشته، اخلاق خاص خود را پدید آوردند.

از نگاه دورکیم هر نظام اخلاقی یک دستگاه قواعد رفتار است و قواعد اخلاقی نیز انواعی دارد: اخلاق روزمره، اخلاق حرفه­ای، اخلاق مدنی، اخلاق قراردادی. اما همۀ فنون قاعده­هایی دارند که چگونگی رفتار را مشخص می­کنند. پس قواعد اخلاقی چه تفاوتی با قواعد دیگر دارند؟ دورکیم با پیروی از کانت پاسخ می­دهد که قواعد اخلاقی الزام آورند، ولی او می­خواهد تبیینی علمی و تجربی از اخلاق ارائه کند و البته برخلاف ادعای کانت، مدعی است مفهوم تکلیف به تنهایی تمامی معنای اخلاق را پوشش نمی­دهد و برای کامل کردن آن باید علاوه بر تکلیف، مطبوعیت یا دلپذیری را نیز به آن افزود. پس وجه صوری اخلاق همان تکلیف و الزام کانت است و وجه محتوایی آن دلپذیری است. عقل و عاطفه با هم، امر اخلاقی را شکل می­دهند.

دلپذیری عمل، انسان را به سوی خویش می­کشد، ولی عمل اخلاقی به گونه­ای است که فرد نمی­تواند بدون سختی و بی­آنکه اجباری بر خویش وارد آورد آن را انجام دهد. عمل اخلاقی بدون اعمال اجبار و فشار بر طبیعت فرد، ممکن نمی­شود. چگونه این دو جنبۀ متناقض ـ اجبار و دلپذیری ـ در مفهوم اخلاق جمع می­شوند؟

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .