عنوان

مقاله روش تربیت اخلاقی از دیدگاه امام علی (ع)

تعداد صفحات:۴۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

از دید اسلام اهمیت دوران کودکی به حدی است که تمامی پیشوایان دینی  در آموزه­های خود به این دوران توجه خاصی داشته­اند.یکی از اصولی که در دوران کودکی باید به آن توجه شود مسئله تربیت کودک است کودک تنها در پرتوی تربیت صحیح است که به عنوان موجودی هدفمند و اندیشه­ورز به اهداف و آرمان­های خود دست می­یابد و قله رفیع سعادت مطلوب خویش را فتح می­نماید از این رهگذر برای انسان مسلمان تربیت اسلامی ضرورتی مضاعف دارد زیرا انسانی که گردنبند مروارید دانه دین و بندگی خالق متعال را برگردن آویخته جز در پرتو تربیت صحیح اسلام به مدال افتخار عبودیت و تسلیم نائل نمی­آید، از سویی دیگر چنین انسان مسلمانی برای پیمودن راه سعادت و بندگی احتیاج به الگوهای مطمئن عملی دارد تا با نصب العین قرار دادن دیدگاه­ها و سیره عملی آنان،هم راه صحیح بندگی و سعادت را بپیمایند و هم در این وادی سریع‌تر گام نهد و سریع‌تر به مقصد نائل آید،ازاین‌رو معصومین(علیهم‌السلام) که از گوهر عصمت و مصونیت از خطا و اشتباه برخوردارند، بهترین و مطمئن‌ترین الگوهای تربیتی بوده و ارائه دیدگاه­ها و کشف و عرضه سیره تربیتی آنان یک ضرورت انکارناپذیر برای پویندگان عرضه تعلم و تربیت اسلامی است تربیت اسلامی که خود شامل چندین نوع است از قبیل تربیت اخلاقی، روانی، دینی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی که بین آن‌ها تربیت اخلاقی از جایگاه والایی و ضروری  برخوردار است.

در این میان، ارائه دیدگاه‌ها و سیره تربیتی امام علی (ع) که خود«ابا الائمه» و سرسلسله جانشینان به حق نبوی و سرآغاز تجلی­گاه امامت معصومین(علیم السلام) و نخستین تشکیل دهنده حکومت اسلامی علوی است،بر ضرورت این کار می­افزاید. تعلیم و تربیت اهمیت شگفت­انگیز در زندگی انسان دارد. شکوفایی استعدادها و ارزش­های والا مبتنی بر تعلیم و تربیت است و انسان شدن انسان و وصولش به کمال نهایی همه مرهون تعلیم و تربیت صحیح است.انسان نه تنها تربیت­پذیر است بلکه تنها مخلوقی است که به تعلیم و تربیت نیازمند است و اگر این فرصت را از دست دهد، چیز ارزنده­ای را برای همیشه از دست خواهد داد. تعلیم و تربیت می­تواند به رشد و ارتقای جسمی و روحانی انسان یاری کند و نیازهای فردی و اجتماعی، اقتصادی و … انسان را تأمین کند. به عبارتی تمام امور زندگی بشر با امر تعلیم و تربیت ارتباط دارد. از نظر اسلام کسی که از تعلیم و تربیت بی­بهره است همچون کسی است که در بیابان خشکی سرگردان و متحیّر است و نمی­داند از کدام راه برود تا به سرمنزل مقصود برسد در تعالیم اسلامی عالی­ترین نوع توجه در مورد کودک سفارش شده است. هم­چنین مجاهدت و تلاش پدر و مادر و مربیان در راه تربیت و حسن اداره زندگی و ایجاد رفاه و حضرت علی (ع) می­فرمایند: « بهترین میراث از پدران برای فرزندان، ادب و تربیت نیکو است».

واژه های کلیدی:تربیت اخلاقی،مبانی تربیت اخلاقی ،اصول تربیت اخلاقی،اهداف تربیت اخلاقی،روش تربیت اخلاقی

 فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۷
مبانی تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع) ۹
اصول تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی(ع) ۱۱
۱-اصل اصلاح شرایط محیطی کودکان ۱۲
۲-اصل عزّت ۱۳
۳-اصل تعقل ۱۴
۴- اصل تداوم در عمل ۱۵
۵- اصل تذکر ۱۶
۶- اصل فضل ۱۶
۷- اصل عدل ۱۸
هدف تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع) ۱۹
تقوا ۱۹
حکمت ۲۰
عبادت ۲۱
سماحت ۲۲
قناعت ۲۲
پرورش روح عدالت‌خواهی ۲۲
روش تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی(ع) ۲۴
۱- روش زمینه‌سازی ۲۴
۲- معاشرت و مجالست ۲۶
۳- الگوسازی ۲۷
۴- احترام گذاشتن ۲۹
۵- تعافل ۲۹
۶- ترکیه یا تهذیب نفس ۳۰
۷-روش تمرین، تکرار و عادت دادن ۳۱
۸- محاسبه ۳۲
۹- موعظه ۳۳
۱۰- عبرت‌آموزی ۳۴
۱۱- عفو و مبالغه ۳۵
۱۲- مبالغه در تشویق ۳۶
۱۳-روش توبه ۳۸
صلاحیت حرفه معلمی برای تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع) ۳۹
شرایط احراز صلاحیت مربیگری و معلمی برای تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی(ع): ۴۰
ویژگیهای صلاحیت حرفهای یک معلم برای تربیت کودکان از دیدگاه امام علی(ع) ۴۱
منابع و مأخذ ۴۲

منابع

قرآن

نهج‌البلاغه

دهخدا، علی‌اکبر.(۱۳۳۴). لغت‌نامه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

باقری، خسرو. (۱۳۶۴). نقد تطبیقی مبانی شیوه­های تربیت اسلامی، رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

باقری، خسرو. (۱۳۷۹). نگاهی دوباره به تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.

دهشیری، حسینی. (۱۳۷۰). نگرشی به تربیت اخلاقی از دیدگاه اسلام. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.

رشید پور، مجید. (۱۳۷۰). مبانی اخلاق اسلامی،تهران: انجمن اولیای مربیان جمهوری اسلامی ایران.

قائمی، علی. (۱۳۷۶). پرورش مذهبی و اخلاق کودکان. انتشارات امیری. چاپ ششم.

قائمی، علی. (۱۳۷۶). زمینه تربیت فرزند. انتشارات امیری، چاپ هشتم.

قائمی، علی. (۱۳۸۵). پرورش مذهبی کودک. قم: انتشارات ارشاد. ص۷۹٫

احمدی، احمد، (۱۳۶۸). اصول و روش‌های تربیت در اسلام. تهران: جهاد دانشگاهی (دفتر مرکزی) بخش فرهنگی.

احمدی، سید احمد. (۱۳۸۰). اصول و روش‌های تربیت در اسلام. اصفهان: نشر جهاد دانشگاهی.

کلینی، رازی، محمد. (۱۳۶۹). اصول کافی. ترجمه سید جواد مصطوی. تهران، انتشارات علمیه اسلامی. جلد ۲و۶٫

مطهری، مرتضی. (۱۳۶۲).  تعلیم و تربیت در اسلام. تهران: انتشارات دانشگاه الزهرا.

مکارم شیرازی، ناصر. (۱۳۷۷).  اخلاق در قرآن. ناشر علی ابن الطالب. جلد۱٫

ادیب، علی محمدحسین. (۱۳۶۲). راه  و روش تربیت از دیدگاه امام علی (ع). ترجمه سید محمد رادمنش. تهران: موسسه انجام کتاب.

ادیب، علی محمدحسین. (۱۳۶۲). راه و روش تربیت از دیدگاه امام علی. ترجمه محمد رادمنش. تهران: موسسه انجام کتاب.

الجرجانی، علی بن محمد. (۱۳۰۶). التعریفات. ترجمه محمدبن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی. تهران: انتشارات ناصرخسرو.

جعفری، محمدتقی. (۱۳۷۵).  و ترجمه نهج‌البلاغه، دفتر نشر و فرهنگ اسلامی. جلد۱و۲و۹و۷٫

شکوهی، غلامحسین. (۱۳۸۰).مبانی و اصول آموزش‌وپرورش. انتشارات: دانشگاه تهران. چاپ دوازدهم.

دولت آبادی، فاطمه.(۱۳۷۰). وجدان اخلاقی و شیوه پرورش آن. رساله کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.

طباطبایی، محمدحسین. (۱۲۸۱).المیزان فی تفسیر قرآن. محمد بن محمد رضا قمی مشهدی. انتشارات: نشر بنیاد علمی و فکری فرهنگی.

مقدمه

مکتب تربیتی نهج‌البلاغه – که برجهان بینی توحیدی اسلام استوار است – دربردارنده‌ی تعادل و هماهنگی بین امور مادی و معنوی است،و مکتبی است که مادی بودن را اصل می­داند ولی هدف بودن آن را انکار می­کند. این مکتب بر نردبان مادی بودن، انسان را به صعود بر بام بلند آفرینش و به‌سوی خداوند دعوت می­کند وزندگی معنوی را بر بنیاد وزندگی مادی بنا می‌سازد(نهج‌البلاغه،خطبه۱۹۲)،ص۱۳۹).

در مکتب نهج‌البلاغه به پرورش انسان صالح مو من توجه شده و هر دو بعد جسم و روح و جنبه­ های مادی و معنوی، دنیایی و آخرتی او موردتوجه قرارگرفته است. اگر برخی از روش‌های تربیتی تنها به جنبه ­محسوس و مادی نگریسته­اند یا تنها به جنبه روحانی انسان توجه کرده­اند یا برخی اصالت اجتماع را مطرح ساخته­اند نهج‌البلاغه با جامعیت خاص، برای همه نیاز­های فردی و اجتماعی، مادی و معنوی آدمی چاره‌اندیشی کرده است. روش تربیتی نهج‌البلاغه متناسب با فطرت و سرشت بشری بوده و تمامی احتیاج­های جسمی و روانی و فردی و اجتماعی انسان را موردتوجه قرار داده است(همان،ص۱۳۷).

شخصیت والای حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ خود  نمونه کامل تربیتی اسلام متبلور عینی تفکر وبینش توحیدی است، آن حضرت از سنین کودکی در کنار پیامبر اکرم ـ صلی‌الله علیه آله ـ و تحت سرپرستی آن انسان بزرگ قرار گرفت و پرورش یافت.

ابعاد روحی و مکارم والای آن حضرت یا فرهنگ زلال وحی و قرآن شکل‌گرفته و تا آنجا پیش رفت که، قرآن ناطق و مفسـّر و شارح راستین این کتاب مقدس گردید. آن حضرت در مورد دوران کودکی که در دامن تربیتی پیامبر اکرم ـ صلی‌الله علیه وآله ـ پرورش می­یافت،فرموده است:

(( شما می­دانید مرا نزد رسول خدا چه رتبت است و خویشاوندیم با در چه نسبت است. آنگاه‌که کودک بودم مرا در کنار خود نهاد و بر سینه خویش جا داد مرا در بستر خویش می­خوابانید چنان‌که تنم را تن خویش می­سود و بوی خوش خود را به من­می بویانید و گاه بود که لقمه­ای جویده و می­گذاشت. از من دروغی نشنید و خطایی در کردار ندید ….من در پی او بودم چنان‌که شتر بچه در پی مادر ـ سایه به سایه آن حضرت حرکت می­کرد ـ هرروز برای من از اخلاق خود نشانه­ای به پا می­داشت و مرا به پیروی آن می­گماشت … من سومین مسلمان بودم ـ پس از پیامبر ـ صلی‌الله علیه وآله ـ و خدیجه ـ علیها السلام ـ نور وحی را می­دیدم و بوی نبوّت را می­شندیم،از هنگامی‌که وحی بر پیامبرـ صلی‌الله علیه وآله ـ فرود آمد آوا و ناله شیطان را شنیدم،از پیامبر در مورد آن پرسیدم، فرمود: این شیطان است از اینکه او را نپرستیدم ناامید و نگران است ـ بعد فرمود ـ همانا تو می­شنوی آنچه من می­بینم جز اینکه تو پیامبر نیستی ولی تو وزیری و به را خیر می­روی ـ سرانجام کار خیر و سعادت است ـ.)) (نهج‌البلاغه، خطبۀ۱۹۲).

مبانی تربیت اخلاقی کودکان از دیدگاه امام علی (ع)

واژه مبانی، جمع مبنا و در لغت، به معنای بنیان، اساس و بنیاد است (دهخدا،۱۳۸۸).از نظر لغوی، تفاوتی بین واژه مبنا و اصل وجود ندارد. این دو واژه در هر موردی به کار می­رود. در جمله معنای پایه و اساس می­دهد؛ اما این طور نیست که در رشته­های گوناگون دانش، به یک نحو مورد استفاده قرار گیرد. در واقع باید انتظار داشت که در هر قلمرویی از دانش، معنایی متناسب با آن قلمرو داشته باشند.

امام علی(ع)، مبانی در قلمرو علم کاربردی می­دانند. وی مبانی تعلیم و تربیت را مجموعه قانونمندی­های شناخته شده در علوم نظری، چون روانشناسی و جامعه­شناسی می­شمارد که تعلیم و تربیت بر آن تکیه دارد و این قانونمندی‌ها به شکل قضایایی حاوی «است» خود را نشان می­دهد( باقری،۱۳۸۰،ص۶۴).

مبانی تربیتی اخلاقی ارائه شده در نهج­ البلاغه، برجهان­بینی توحید اسلام استوار است و در پرورش انسان صالح مؤمن به دو بعد: جسم و روح یا جنبه­های مادی و معنوی، دنیوی و اخروی او توجه کامل دارد و از آنجا که در نهج­البلاغه همه چیز را که صبغه­ی خدائی است، طبعاً تمامی ابزار و عوامل و اهداف آموزش‌وپرورش نیز برای خدا و به منظور تکامل انسان و تزکیه و تصفیه­ی روح و باطن آدمی توجیه می­گردد و رهایی از بندگی از بندگی غیر خدا و مبارزه با “اعدا عدو انسان”، اشاره به حدیث معروف «اَعدا عَدوکَ نَفسِکَ اَلتی بَینَ جَنبیکَ» « دشمن­ترین دشمنان تو نفس است که در وجود توست» دارد(هاشمیان،۱۳۹۲،ص۱۲۶).

از دیدگاه نهج ­البلاغه، در پرورش انسان صالح مؤمن که کمال مطلوب و دست‌پرورده‌ی آرمانی اسلام است، مبانی تربیت اخلاقی مهم‌ترین عامل به شمار آمده و به عنوان لوازم تعالی حیات روحانی و عزت دنیا و آخرت انسان معرفی شده است که شامل:

پرهیزگاری یا تقوا: پرهیزگاری ، از جمله اصولی با توجه به نقش سازنده و مؤثری که تقی در تحقیق بهروزی انسان پرهیزگار دارد و به گفته­ی مجد و بزرگواری ارجمندتر از اسلام و هیچ عزتی والاتر از پرهیزگاری نیست،« لاشَرَفَ اَعلی وَ لاعَز اِعزُ مَن الِتقوی»،« هیچ شرفی برتر از پرهیزگاری نیست»(نهج­البلاغه،۱۳۸۷،حکمت۳۷۱،ص۵۴۰).

امام علی (ع) می­فرماید: ((خداوند شما را به تقوا سفارش کرده و آن را آخرین مرحله خشنودی و خواست خویش از بندگان قرار داده است ؛ وَأَوصَاکُم بِالتَّقوَی، وَجَعَلَهَا مُنتَهَی رِضَاهُ، وَحَاجَتَهُ مِن خَلقِهِ).(نهج­البلاغه، خطبه۱۸۲)

این عبارت نشان می­دهد که تقوا برترین خواست پروردگار از بندگان و بالاترین افتخار برای همگان است. و هماهنگ با آیات قرآنی است که می­گوید: ((ِاِنَّ أَکرَمَکُم عِندَ اللهِِ أَتقَاکُم)(سوره حجرات،آیه۱۳)، (( وَتَزَوَّدُوا فَاِنَّ الزَّادِ التَّقوَی))( بقره، آیه۱۹۷)، (( تِاکَ الجَنَّتهُ الَّتِی نُورِثُ مِن عِبَادِنَا مَن کَانَ تَقِیّا))( سوره مریم، آیه۶۳) و بالاترین بها را برای تقوا قائل شده است.

حقیقت این است که تقوا احساس مسئولیت از درون است از یک سو زاییده ایمان قوی است و از سوی دیگر سرچشمه اطاعت و پرهیز از گناه است.

اعمال عبادی: از دیدگاه نهج­ البلاغه، اعمال عبادی چون: نماز، روزه، زکات، حج و جهاد عوامل اصلی در تربیت و تزکیه­ی روح کودکان به شمار می­روند. چنانکه نماز از قول پیامبر (ص) به چشمه­ی آبی گرم تشبیه شده که جلوی خانه­ی مؤمن روان است و بدیهی است که اگر کسی در شبانه روز پنج نوبت در آن آب شستشو کند، از هر گونه آلودگی پاک خواهد شد(نهج­البلاغه،کلام۱۹۹).

نظم و حسابرسی امور: بی­گمان نظم در کارها و برنامه­ریزی دقیق مبتنی بر زمان­بندی حساب شده برای انجام امور، متضمن فواید فراوانی است که به پیشرفت فرد و اجتماع مدد می­رساند. امام علی (ع) ضمن خطبه­ها، نامه­ها و کلمات قصار خود، در عباراتی نظیر آنچه ذیلاً ” نقل می­شود فرزندانش و همه مسلمانان را به رعایت آن توصیه فرموده است« اَوصیکُما وَ جَمیعُ وَلَدی وَ اَهلی وَ مَن بَلَغه کِتابی بِتَقوی الله وَ نَظمُ اَمرِکُم» «من شما و همه فرزندان و همه خویشان و هر کس که این نامه من به او می­رسد را به تقی الهی و نظم در کارهایتان سفارش می­کنم»(نهج­البلاغه، خطبه۲۷).

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .