عنوان

مقاله تأثیرپذیری شعر عربی از قرآن کریم

تعداد صفحات: ۲۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

طلوع اسلام در زندگی أعراب صفحه‌ی جدیدی گشود و آن صفحه‌ی دین استوار اسلام بود که پیامبر اکرم (ص) برای ابلاغ آن بر انگیخته شده بود، تا به وسیله‌ی آن مردم را از تاریکی جهل برهاند و آنان را از زندگی پوچ و خیالی به حیات سراسر سعادت و خوشبختی برساند.

اسلام با توحید و یکتا پرستی، باطل کننده‌ی شرک و بت پرستی شد و پرستش و عبادت بت‌ها را منسوخ کرد و با آنان به مقابله پرداخت. این دین مردم را به تقوی الهی، اطاعت پروردگار، توحید، طهارت، نماز و روزه، زکات و امر به معروف و نهی از منکر دعوت نمود و بر صداقت و وفای به عهد و ایثار تکیه داشت.

این دین نظام قبیله ای را باطل کرد و کسانی که خود را برتر از دیگران می‌دانستند و به خود می‌بالیدند با سایر مردم برابر دانست و فرمود که عربی بر عجم و عجمی بر عرب و ثروتمند بر فقیر برتری ندارد و همه مسلمانان برابر و یکسانند و آنچه سبب برتری از دیگری می‌شود، تقوی و عمل صالح است.[۱]

قرآن بهترین راه را برای اصلاح جامعه پیش روی مردم قرار داد و باعث وحدت اجتماع شد.

پس ازنزول قرآن کریم عرصه ادب ومتون نظم ونثرعرب به شدت وسرعت فراوان به طورکلی منقلب شد، ارزشهای پست جاهلی جای خودرا به ارزش‌های والای انسانی، قرآن، سنت نبوی وفرهنگ اسلام داده و آیه‌های قرآن درهمه‌ی عرصه‌های زندگی مردم تجلی یافت ودرگفتمان رسمی و روزمره و در بیداری شب‌ها و عرصه‌های مختلف زندگی، ورد زبان خاص وعام شد.

با ظهور اسلام در جزیره العرب نه تنها اهمیت و مقام و رتبه شعر تنزل نیافت بلکه شعر به نحو بهتری به حیات خود ادامه داده و با ترغیبها و تشویقهای پیامبر و توجه آن حضرت به مقام شعر و شاعری مکان و مقام خود را به نحو مطلوبتری افزایش داد.

در تاریخ می‌بینیم که در بین اسرای جنگ احد اسیری که شاعر است مورد لطف پیامبر قرار گرفته و بر او منت نهاده و آزادش می‌کند؛ اما بر خلاف دیگر اسیران از او فدیه دریافت نکرده؛ ولی در مقابل آزادی او تعهد می‌گیرند که بر ضد اسلام و مسلمین شعر نسراید. و یا در جای دیگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کعب بن زهیر را مهدور الدم دانسته و خون او را مباح نموده‌اند؛ ولی به جهت شعری که سروده بود مورد توجه پیامبر قرار گرفته و حضرت او را مورد عفو و مرحمت قرار می‌دهند.

مقام شعر در مواردی به حدی بالا میرود که پیامبر عزیز اسلام مسلمین را همانطوریکه امر به تعلیم و تعلم قرآن کریم می‌فرموده آنان را امر به سرودن و ضبط و ثبت اشعار فرموده و این امر را یاری دین و جهادی در راستای حفظ اسلام می‌دانستند.

واژه های کلیدی:قرآن کریم، شعر عربی، شعر در قرآن، تأثیر پذیری شعر عربی از قرآن کریم

 فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۶
ظهور اسلام و پیشرفت شعر ۹
شعر در قرآن ۹
دیدگاه قرآن درباره شاعران ۱۰
۱ـ بیان اوصاف شاعران اسلامی ۱۱
۲ـ منزلت شعر و شاعر نزد ائمه (ع) ۱۲
انواع تأثیر پذیری شعر عربی از قرآن کریم ۱۴
۱- تأثیر لفظی ۱۴
۲ـ تأثیر معنایی ۱۴
اثر قصه‌های قرآن در شعر عربی ۱۵
تعریف قصه‌های قرآنی ۱۵
قصه ۱۵
نقش آفرینی قرآن در علوم ادبیات عربی ۱۷
چگونگی زبان و ادبیات در عصر قرآنی ۱۸
نقش‌آفرینی قرآن در علوم ادبی ۱۹
۱ـ لغت ۱۹
۲ـ نحو ۲۰
۳ـ علوم بلاغی ۲۱
فهرست منابع ۲۳

  منابع

قرآن کریم( مترجم، مهدی الهی قمشه ای)، بنیاد قرآن و عترت، چ۲، ۱۳۸۵ش.

بدر، مصطفی: تمدّن اسلامی و عوامل مؤثّر در آن، بیروت، دار الفکر العربی، ط۱، ۲۰۰۷م.

سلمانی مروستی، محمدعلی، زبان قرآن، دانشگاه یزد، چ اول، ۱۳۸۵ش.

سالم مکرم، عبدالعال: قرآن الکریم وأثره فی الدراسات النحویه، کویت، المطبعه العصریه، ط۱، ۱۹۷۸م.

عباس، دلال: القرآن و الشعر، بیروت، دارالمواسی، ط۲، ۲۰۰۵م.

سلامتیان، محمد: تاثیر قرآن در واژگان عربی، مجله صحیفه مبین، ش۲۰، پاییز ۱۳۷۸ش.

امینی، عبدالحسین: الغدیر، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، چ۳، ۱۳۶۳ش.

مطهری، مرتضی: ده گفتار، تهران، انتشارات صدرا، چ۱، ۱۳۷۱ش.

زغلول سلام، محمد: اثر القرآن فی تطور النقد العربی، مصر، دارالمعارف، ط۲، ۱۹۶۱م.

قرشی، سید علی اکبر: قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، چ۶، ۱۳۶۱ش.

طباطبایی، محمد حسین: قرآن در اسلام، قم، دارالکتب الاسلامیه، چ۲، ۱۳۵۳ش.

إبن رشیق القیروانی، ابو علی الحسن: العمده فی محاسن الشعر و آدابه، بیروت، دارالمعرفه، ط۱، ۱۹۹۸م.

مقدمه

تأثیر، اصلاح، پالایش قرآن و اسلام تنها در زندگی اعراب خلاصه نشد، بلکه در همه ی شئونات مردم وارد شده و حضور اصلاح گرانه پیدا کرده است، از جمله، زبان عربی را بر اساس مبانی توحیدی اخلاقی انسانی، پالایش کرد و نظم و نثر عرب را از هر جهت تحت تأثیر و مورد نقد قرار داده، و ضمن تأسیس وا‍‍ژگان بسیاری با بار معنوی و توحیدی از هر گونه تعبیر زشت و زننده پالایش کرد.

بعضی از اثرات اسلام و قرآن بر زبان عربی به شرح ذیل می‌باشد: ^[۱]

الف) شیوع زبان مادر و متحد شدن زبان‌های مختلف عرب که همه در زبان مادر متجلی بود و حل شدن لهجه‌های قبیله ای در زبان مادر. البته بر اساس برخی دلائل، این امر به قبل از اسلام بر میگردد، مانند اثر پذیری لهجه‌ها از زبان مادر، در زمان حج و در کوچ‌های زمستانی و تابستانی^[۲].

اما بیشترین و محکم ترین دلیل‌ها برای حل شدن لهجه‌ها در زبان مادر، به نزول قرآن به زبان مشترک میان أعراب و ظهور پیامبر اسلام از میان آنان و انتشار دین اسلام در میان آنان بر می‌گردد؛ زیرا بیشتر زعما و رؤسا و مجریان احکام اسلام، پس از فتح مکه از قبیله قریش بودند و خلفاء و دولتمردان و فرمانروایان لشکرها نیز از قریش انتخاب می‌شدند، پس به حکم ضرورت، زبان آنها باید زبان رسمی در میان قبائل مختلف می شد.البته زبان قرآن که همان زبان فراگیر مادر بود با زبان و لهجه ی قریش فرق می کرد و ما از اینکه زبان قرآن، همان زبان قریش باشد، جانبداری نمی کنیم.^[۳]

به این ترتیب شناخت اینکه چگونه بیشتر عربها زبان قریش را در مدت کمی آموختند آسان می‌گردد. شایان ذکر است که بعضی لهجه‌های دیگر مثل لهجه حمیر با لهجه مرکزی چندان اختلاف ریشه ای و اساسی از نظر اعراب و اسلوب و صرف نداشته‌اند؛ بلکه این اختلاف فقط در الفاظ بوده است.

ب) دومین اثری که قرآن کریم در زبان عربی گذاشت، انتشار زبان عربی در کشورهای روم و فارس و دیگر سرزمین‌هاست که در اثر فتوحات و جنگها و هجرت قبایل عرب به آن کشورها و اقامت کردن و گرفتن آنجا و آمیخته شدن با اهل آن سرزمین‌ها و نزدیک شدن عجم‌ها به آن قبایل و یادگیری زبان عربی و وارد شدن به دین اسلام از رهگذر فراگیری قرآن، پدید آمد. ^[۴]

ج) ظهور لحن در کلام عربی در اثر ازدواج فرزندان عرب با عجمی‌ها و یا تغییر در لهجه عربهایی که با عجمی‌ها معاشرت فراوان داشته‌اند. وجود قرآن موضعی باز دارنده در برابر این آفت داشت.

گرچه پدیده ی لحن در میان خود اعراب اصیل، چه در عصر جاهلی و چه در عصر نبوی و خلفای راشدی وجود داشته و رسول خدا و خلفاء به ویژه امیرالمؤمنان را نگران کرده بود و به همین دلیل بود که علم نحو را به طور خاص و علوم ادبی را به طور عام تأسیس فرمود.^[۱]

د) گسترده شدن اهداف و اغراض زبان به واسطه پیمودن یک راه دینی.

ظهور اسلام و پیشرفت شعر

با ظهور اسلام در جزیره العرب نه تنها اهمیت و مقام و رتبه شعر تنزل نیافت بلکه شعر به نحو بهتری به حیات خود ادامه داده و با ترغیبها و تشویقهای پیامبر و توجه آن حضرت به مقام شعر و شاعری مکان و مقام خود را به نحو مطلوبتری افزایش داد.

در تاریخ می‌بینیم که در بین اسرای جنگ احد اسیری که شاعر است مورد لطف پیامبر قرار گرفته و بر او منت نهاده و آزادش می‌کند؛ اما بر خلاف دیگر اسیران از او فدیه دریافت نکرده؛ ولی در مقابل آزادی او تعهد می‌گیرند که بر ضد اسلام و مسلمین شعر نسراید. و یا در جای دیگر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کعب بن زهیر را مهدور الدم دانسته و خون او را مباح نموده‌اند؛ ولی به جهت شعری که سروده بود مورد توجه پیامبر قرار گرفته و حضرت او را مورد عفو و مرحمت قرار می‌دهند.^[۱]

مقام شعر در مواردی به حدی بالا میرود که پیامبر عزیز اسلام مسلمین را همانطوریکه امر به تعلیم و تعلم قرآن کریم می‌فرموده آنان را امر به سرودن و ضبط و ثبت اشعار فرموده و این امر را یاری دین و جهادی در راستای حفظ اسلام می‌دانستند.^[۲]

 شعر در قرآن

چنانکه دیدیم اسلام به «شعر» اهمیت می‌دهد و پیامبر اسلام شعرای متعهد را ارج می‌نهاده است، با این حال خداوند متعال در قرآن مجید با صراحت تمام صفت «شاعر» بودن را از پیامبر نفی فرموده است. چنانکه «شعر نبودن» قرآن مجید را تصریح نموده است.

<وَ الشُّعراءَ یَتَّبِعُهُم الغَاوُنَ. ألَمْ تَرَ أنَّهُم فِی کُلِّ وادٍ یَهیمُونَ. وَ إنَّهُم یَقوُلُونَ مَالا یَفعَلونَ. إلّا الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصّالِحاتِ وَ ذَکَروا اللهَ کَثیراً وَ انْتَصَروا مِن بَعدِ ما ظَلَمُوا وَ سَیَعلَمَ الَّذینَ ظَلَموا أیَّ مُنقَلَبٍ یَنقَلِبُونَ>. (شعراء / ۲۲۷ ـ ۲۲۴)

«پیامبر شاعر نیست». شعرا کسانی هستند که گمراهان از آنان پیروی می‌کنند. آیا نمی‌بینی آنها در هر وادی سرگردانند و سخنانی می‌گویند که خود عمل نمی‌کنند، مگر کسانی که ایمان آورده‌اند و عمل صالح انجام می‌دهند و خدا را بسیار یاد می‌کنند و به هنگامی که مورد ستم واقع میشوند به دفاع از خویشتن و «مؤمنان» بر می‌خیزند (و از ذوق شعری خود کمک می‌گیرند) و به زودی آنها که ستم کردند می‌دانند که بازگشتشان به کجاست.

[۱]. امینی، عبدالحسین: الغدیر، تهران، کتابخانه بزرگ اسلامی، چ۳، ۱۳۶۳ش، ج۲، ص ۷

[۲]. مطهری، مرتضی: ده گفتار، تهران، انتشارات صدرا، چ۱، ۱۳۷۱ش، ص ۲۵۳

[۱]. عباس، دلال: القرآن و الشعر، بیروت، دارالمواسی، ط۲، ۲۰۰۵م، ص ۲۷

[۱]. بدر، مصطفی: تمدّن اسلامی و عوامل مؤثّر در آن، بیروت، دار الفکر العربی، ط۱، ۲۰۰۷م، ص ۷۰ـ ۷۹

[۲]. <لِإیلافِ قُرَیشٍ، إیلافِهِم رِحلَهَ الشِّتاء وَ الصَّیفِ>، قریش/۲و۱

[۳]. سلمانی مروستی، محمدعلی، زبان قرآن، دانشگاه یزد، چ اول، ۱۳۸۵ش، ص ۲۱

[۴]. سالم مکرم، عبدالعال: قرآن الکریم وأثره فی الدراسات النحویه، کویت، المطبعه العصریه، ط۱، ۱۹۷۸م، ج۱، ص۳۸

[۱]. <یا ایّهاالنّاسُ إنّا خَلَقناکُم مِن ذَکَرٍ وَ اُنثی وَ جَعَلناکُم شُعُوباً لِتَعارَفُوا، إنَّ أکرَمَکُم عِندَ اللهِ أتقاکُم، إنَّ اللهَ عَلیمٌ خَبیرٌ>، حجرات / ۱۳

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .