عنوان

مقاله آیات خیر در قرآن کریم

تعداد صفحات: ۶۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

خیر نیازی به تعریف ندارد، چرا که هر کسی بالفطره خیر را می­شناسد و به آن گرایش دارد، حتّی حیوانات هم متمایل به خیر هستند، حتّی آن کسی که انتحار و خودکشی می­کند، خیر خود را در مردن و از دنیا رفتن می بیند.

ما هم به تبعیت از فلاسفه تعریفهائی که از خیر آورده اند ذکر می­کنیم.

ملاصدرا می­فرماید: «معنی الخیر ما یؤثر عند العقلاء و یشتاق إلیه الأشیاء و یطلبه الموجودات و یدور علیه طبعاً و إراده و جبلّه»[۱]

خیر عبارت است از چیزی که عاقل آن را بر می­گزیند، و هر شیئی به سوی آن اشتیاق دارد و موجودات او را طلب می­کنند و بر مدار آن چرخش می­کنند، اعم از آنکه حرکت و طلبِ مشتاق از روی طبع و غریزه، اراده و یا جبلّی و فطری باشد. حرکت و شوق ارادی مربوط به انسان است و تحرّک غریزی در مثل حیوان و میل طبیعی در جماد است.

ملاصدرا در جای دیگر کتاب گرانسنگ اسفار می­فرماید: «أن الخیر ما یتشوّقه کلّ شیء و یتوخّاه و یتمّ به قسطه من الکمال الممکن فی حقّه، و یکون کلّ ذات مولّیه و جد القصد إلی شطره فی ضروریات وجودها و أوائل فطرتها و فی مکمّلات حقیقتها و متمّمات صفاتها و أفعالها و ثوانی فضائلها و لواحقها».[۲]

خیر همان چیزی است که اشیاء بدان مشتاق هستند، آن را طلب می­کنند و کمال خود را از آن می­جویند و هر ذاتی چهره جانش را به سمت او متوجّه می­کند و مقصود هر چیزی رسیدن به آن است، تا ضروریات وجود و نیازهای اولی و ثانوی خود را بدان تکمیل نماید.

خیر یعنی شیء مطلوب. اگر چیزی داشته باشیم که برای یک شیء دیگر خیر است، به این معنی است که این شیء به حسب طبیعت و جبلّت خودش طالب اوست و او را می­خواهد. اگر رابطه طلب و مطلوبی در عالم نباشد، اگر رابطه طلبی در عالم نباشد، اگر در عالم هیچ چیز، طالب هیچ چیزی نباشد، خوبی وجود ندارد، خوبی از همین رابطه طلب پیدا می شود.[۳] مقاله حاضر از دو منظر قرآنی و فلسفی به مسئله خیر نگاه شده است.

واژه های کلیدی:خیر، قرآن کریم، مصادیق خیر در قرآن،

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدّمه ۶
معنای لغوی خیر ۷
معنای اصطلاحی خیر ۹
تحلیل فلسفی آیات خیر در قرآن کریم ۱۱
واژه شناسی خیر در قرآن ۱۱
۱٫ برّ ۱۱
۲٫ معروف ۱۳
۳٫ حسن ۱۴
۴٫ برکت ۱۵
۵٫ صلح ۱۶
۶٫ نفع ۱۷
مصادیق خیر در قرآن ۱۸
۱٫ ذات خداوند تبارک وتعالی و اسماء و صفات او ۱۸
۲٫ خیرات عبادی ۲۶
۳٫ خیرات اخلاقی ۲۹
۴٫ خیرات اقتصادی ۳۲
۵٫ شعائر الهی ۳۵
۶٫ آخرت و پاداشهای الهی و نتیجه و آثار اعمال خوب انسان ۳۶
۷٫ خیر بودن هر چیز خوش آیند و نیک ۳۷
۸٫ مخلوقات خداوند ۳۸
ملاک تشخیص خیر و شرّ ۴۹
نتیجه گیری ۶۱
فهرست منابع ۶۲

 منابع

قرآن کریم، ترجمه: محمد مهدی فولادوند. تهران: نشر دارالقرآن الکریم، چاپ چهارم، ۱۳۸۲٫

نهج البلاغه، ترجمه: محمّد دشتی. قم: نشر مشرقین، چاپ هفتم، ۱۳۷۹ هـ . ش.

راغب اصفهانی، حسین بن محمد. المفردات فی غریب القرآن. بیروت: دارالعلم، ۱۴۱۲ هـ . ق.

برزگر خالقی، محمد­رضا. شاخه­نبات حافظ. تهران: انتشارات زوّار، چاپ دوم،۱۳۸۴ش.

شیرازی، صدرالدین محمد (صدرالمتألهین). الحکمه المتعالیه. بیروت: دارالإحیاء التراث العربی، چاپ اول.

ــــــــــــــــــــــ المبدأ و المعاد. مصحّح: سید جمال الدین آشتیانی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ چهارم، ۱۳۸۷ ش.

ـــــــــــــــــــــــ تفسیر القرآن الکریم. قم: انتشارات بیدار، ۱۳۶۶ ش.

ـــــــــــــــــــــــ شواهد الربوبیه. مصحّح: سید جلال الدین آشتیانی، قم: مؤسسه بوستان کتاب، چاپ پنجم، سال ۱۳۸۸ ش.

ـــــــــــــــــــــــــ مفاتیح­الغیب. مؤسسه تحقیقات فرهنگی.

میرداماد، محمد باقر. قبسات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

نراقی، ملّا احمد. معراج السعاده. قم: انتشارات هجرت، چاپ هفتم، ۱۳۷۹ ش.

مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات القرآن الحکیم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب، ۱۳۶۰ ش.

شیخ مفید، محمد بن محمد. الإرشاد. مترجم: شیخ محمد باقر ساعدی خراسانی، تهران: انتشارات اسلامیه، چاپ ششم، ۱۳۸۵ ش.

مقدّمه

مقاله حاضر از دو منظر قرآنی و فلسفی به مسئله خیر نگاه شده است. ابتدا به معنای لغوی خیر ،معنای إصطلاحی، و اقسام خیر پرداختیم. سپس  مسئله خیر مورد بررسی قرار گرفته ، به این صورت که اولاً واژه­هایی که در قرآن بر معنی خیر دلالت دارند بیان شده، ثانیاً چیزهایی که قرآن آنها را به عنوان خیر معرفی کرده ذکر شده است و ثالثاً ملاک تشخیص خیر و شرّ از نگاه قرآن مورد دقت نظر قرار گرفته است،درذیل مصادیق، خیر از منظر فلسفی مورد بررسی قرار گرفته و نظر فلاسفه و حکمای مسلمان بیان شده است.

معنای لغوی خیر

 کلمه خیر ۱۹۶ بار در ۱۷۸ آیه قرآن تکرار شده است. راغب در مفردات در مورد این کلمه می­فرماید:

«الخیر ما یرغب فیه الکلّ، کالعقل و العدل و الفضل و الشّیء النافع و ضدّه: الشّر»[۱]

خیر چیزی است که هر کس به آن رغبت دارد، مثل عقل، عدل و هر چیزی که سودمند است و ضدّ آن شرّ است. اصل واحد در این مادّه انتخاب کردن و برگزیدن چیزی و تفضیل آن بر دیگری است پس در مادّه «خیر» دو قید وجود دارد: ۱ـ انتخاب و اختیار  ۲ـ تفضیل، و این دو قید در جمیع صیغه­هایی که از این مادّه مشتق می­شوند، ملحوظ می­شوند. بنابراین خیر در مقابل شرّ است، پس خیر به چیزی گویند که از بین افراد انتخاب و اختیار شود.[۲]

در معنای خیر مقایسه وجود دارد، اما «برتری» لزوماً در همه موارد نیست، زیرا هر جا سخن از برتری است، پای ترجیح در میان است؛ مثلاً اگر کسی را اعلم بنامند، باید فرد یا افرادی دارای این فضیلت باشند و مقایسه نیز صورت گیرد و یکی از دو طرف ترجیح داشته باشد. در خیر یکی از این دو امر هست و آن، مقایسه با غیر است و ضرورتی ندارد که در طرف قیاس نیز این ماده فضیلت باشد. از این رو در آیه شریفه «قُلْ مَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ مِّنَ اللَّهْوِ وَمِنَ التِّجَارَهِ» [۳]، مقایسه «ما عندالله» با «لهو»، فقط یکی از دو امر یعنی مقایسه هست و امر دیگری که برتری باشد، در لهو به هیچ روی نیست بنابراین خیر به معنای «أخیر» نیست که همزه آن حذف شده باشد.[۴]

این کلمه افعل تفضیل نمی­باشد، اما معنایش با معنای تفضیل انطباق دارد و اگر کلمه خیر مخفّف «أخیر» بود باید همه قـواعد جاری در أفعـل تفضیل در آن نیز جریــان می­یافت، یعنی مشتقّاتی چون أفاضل، فضلی و فضلیات از آن نیز اشتقاق می­یافت و حال آنکه مشتقّات کلمه خیر، کلمات زیر است: ۱ـ خیره ۲ـ اخیار  ۳ـ خیرات.

پس می­توان گفت که کلمه خیر «صفت مشبّه» است، نه أفعل تفضیل و اگر می­بینیم که مقیسٌ علیه خیر، مشتمل بر مقداری خوبی هست، از خصوصیات غالب موارد است، نه اینکه در همه موارد باید چنین باشد، به شهادت اینکه در آیه یازده سوره جمعه دیدیم که در لهو أصلاً خوبی نبود که «ما عندالله» بهتر از آن باشد.[۵]

قرآن کریم خیر را گاهی در مقابل شرّ و گاهی در مقابل ضرّ یعنی زیان به کار برده است.[۶]

[۱] .  حسین بن محمد، راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالعلم، ص۳۰۰٫

[۲] . العلامه المصطفوی، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، نشر آثار علامه مصطفوی، ج۳، ص۱۷۶٫

[۳] . جمعه / ۱۱٫

[۴] . عبدالله جوادی آملی، تفسیر تسنیم، مرکز نشر اسراء، ج۳، ص۵۸٫

[۵] . ترجمه تفسیر المیزان، ج۳، ص۲۰۸٫

[۶] . مفردات ، راغب ، ص۳۰۱٫

[۱] .صدر الدین محمد شیرازی(ملاصدرا)،دارالإحیا التراث العربی، اسفار۹جلدی، ج۱، ص۳۲۸٫

[۲] . همان، ج۷، ص۵۹٫

[۳] . مرتضی مطهری، مجموعه آثار، انتشارات صدرا، ج۸، ص۲۴۳٫

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .