-
دسته: رشته معارف اسلامیفرمت : word | حجم : 193kb | صفحات : 70قیمت: 9000 تومان1,571 views
عنوان
مقاله مولفه های هوش هیجانی از نگاه قرآن و روایات
تعداد صفحات:۷۰
نوع فایل : ورد و قابل ویرایش
چکیده
هوش هیجانی در روانشناسی پدیده جدیدی نیست و صرفاً نوعی نوآوری در اصطلاح‌سازی است. حتی اگر بپذیریم که موضوعی کاملاً تازه و نوآوری در پدیده است، از دیدگاه قرآن و روایات چیز جدیدی محسوب نمی‌شود، زیرا اسلام در ۱۴۰۰ سال پیش، هم به هوش هیجانی، هم به مؤلفه‌های آن و هم به کاربردها و فواید آن به صورت مستوفی اشاره کرده است. عقل و هوش هیجانی با هم مرتبط بوده و هوش هیجانی بخش جداناپذیری از عقل است، زیرا تمام ویژگی‌ها و مؤلفه‌های هوش هیجانی در احکام، آثار، کاربردها، ویژگی‌ها و توصیه‌های عقل، به ویژه در احکام فردی و اجتماعی عقل (ارتباط فرد با خود با ۱۵۱ شاخص و ارتباط فرد با دیگران با ۹۵ شاخص) به چشم می‌خورد. در این ویژگی‌ها به خودآگاهی، خودمدیریتی، خودکنترلی، قدرت بروز احساسات و عواطف، قدرت شناخت حالات و هیجانات خود و دیگران، و قدرت برقراری ارتباط سالم و سازنده با خود و دیگران اشاره شده است.[۱]
هوش هیجانی عبارت است از توانایی شناخت، درک و تنظیم هیجان هاو استفاده از آن ها در زندگی.
مولفه های هوش هیجانی در روانشناسی و قرآن و حدیث اموری از قبیل مولفه های درونی، مولفه های بین فردی،سازگاری،مدیریت استرس، خلق عمومی می باشد.
واژه های کلیدی: مولفه های هوش هیجانی ، مولفه های درونی، مولفه های بین فردی،سازگاری،مدیریت استرس، خلق عمومی
فهرست مطالب
چکیده ۵
مقدمه ۶
مؤلفه های درونی ۹
۱- خودآگاهی ۹
تعریف خودآگاهی ۹
۲- خودآگاهی در آیات و روایات و روانشناسی ۹
خودآگاهی زمینه ی تحقق جهاد اکبر ۱۱
۱-محورهای خودآگاهی ۱۱
۲- قاطعیت«ابراز وجود» ۱۴
۳- اعتماد به نفس ۱۹
۴-خودشکوفایی ۲۴
۵-استقلال ۲۸
مؤلفه های بین فردی ۳۰
۱-همدلی ۳۰
۲-مسئولیت پذیری اجتماعی ۳۳
سازگاری ۳۸
۱-حل مسئله ۴۰
۲-انعطاف پذیری ۴۵
مدیریت استرس ۴۷
تعریف مدیریت استرس ۴۷
خلق عمومی ۵۴
۱-شادکامی ۵۴
۲- خوش بینی ۵۹
منابع و مأخذ ۶۵
منابع
مطهری، مرتضی. مجموعه آثار. تهران: صدرا .۱۳۸۹٫
روشائی،علیرضا.چگونه با مشکلات مواجه شویم و آن ها را قدرتمندانه حل کنیم؟.اصفهان: بینش آزادگان.اول:۱۳۸۹
شریفی،محمد رضا. مهارت های زندگی در سیره ی نبوی. مشهد: قدس رضوی.ششم:۱۳۸۸٫
آمدی ، عبد الواحد . غرر الحکم.ترجمه ی محمد علی انصاری .تهران: کتابچی. هشتم.
محمدی ری شهری، محمد.میزان الحکمه.ج۶٫تهران.هفتم:۱۳۷۶٫
ال.کلینکه، کریس. مهارت های زندگی پنجم دبستان. ترجمه فهیمه فتحعلی لواسانی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. سوم: ۱۳۸۳٫
شجاعی،سید محمد. بدگمانی ریشه فتنه ها و اختلاف ها، قم: مهر امیر المؤمنین. اول:۱۳۸۴٫
شجاعی،محمد صادق.توکل به خداراهی به سوی سلامت خود و سلامت روان.قم:موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره،مرکز انتشارات. دوم:۱۳۸۵٫
معین، محمد.فرهنگ فارسی.ج ۲٫تهران:سرایش.اول:۱۳۸۰٫
دبلیو سانتراک، جان .زمینه روانشناسی. ترجمه مهرداد فیروزبخت.تهران: رسا.پنجم: ۱۳۸۸٫
دهخدا،علی اکبر،لغت نامه.تهران:مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.اول:۱۳۸۵٫
رضی، نهج البلاغه. ترجمه و شرح فیض الاسلام.تهران:فقیه.پنجم:۱۴۲۱ق.
مقدمه
عبارت هوش هیجانی حدود سال ۱۹۹۰م در ادبیات پژوهشی به کار برده می‌شد، اما عمومیت یافتن آن به سال ۱۹۹۵م، هنگامی که کتاب هوش هیجانی، نوشته دانیل گلمن، پر فروش‌ترین کتاب نیویورک تایمز شد، برمی‌گردد[۱]در سال ۱۹۹۰م پیتر سالووی و جان مایر اصطلاح هوش هیجانی را به معنای توانایی زیر نظرگرفتن احساسات و هیجانات خود و دیگران، تمایز گذاشتن بین آن ها و استفاده از اطلاعات حاصل از آن ها در تفکر و اعمال خود، گرفتند. در سال ۱۹۹۵م گلمن اصطلاح هوش هیجانی را سرِ زبان‌ها انداخت. گلمن معتقد است در پیش‌بینی قابلیت اشخاص، هوش هیجانی شاخص بهتری است تا هوشبهر حاصل از آزمون‌های سنتی هوش.
از نظر گلمن، هوش هیجانی دست کم چهار حوزه دارد:
آگاهی هیجانی (برای مثال، توانایی جدا کردن احساسات از اعمال)،
مدیریت هیجانات (برای نمونه، توانایی کنترل عصبانیت)،
تشخیص هیجانات دیگران (برای مثال، دیدن دنیا از دریچه چشم دیگران)،
اداره کردن روابط (توانای حل مشکلات و روابط).[۲]
در حوزه روانشناسی ریشه‌های تئوری هوش هیجانی به آغاز نهضت هوش هیجانی باز می‌گردد. ای. ال. ثرندایک (۱۹۲۰م) یکی از اولین کسانی بود که جنبه‌هایی از هوش هیجانی را با عنوان هوش اجتماعی[۳] مطرح کرد. او در سال ۱۹۲۰م هوش اجتماعی را شامل مؤلفه‌های گسترده‌ای می‌دانست که هر یک به توانایی‌های مختلفی در زمینه هوش و ابعاد مختلف آن اشاره می‌کردند. در سال ۱۹۳۷م رابرت ثرندایک و استرن[۴] تلاش‌های قبلی انجام شده توسط ای.ال.ثرندایک را مرور کردند و به معرفی سه حوزه متفاوت و در عین حال، نزدیک به هوش اجتماعی پرداختند. اولین بخش اساساً به نگرش فرد به جامعه و شکل یا بخش مؤلفه‌های متفاوت آن برمی‌گردد. بخش دوم، شامل دانش اجتماعی است. شکل سوم، هوش اجتماعی، میزان سازگاری اجتماعی فرد را در بر می‌گرفت.
وکسلر در سال ۱۹۵۲م همراه با گسترده کردن آموزه‌های بهره هوشی، توانایی‌های عاطفی را به عنوان بخشی از توانایی‌های معروف هوش، تصدیق کرد. هاوارد گاردنر (۱۹۸۳م) نیز در احیای تئوری هوش هیجانی در روانشناسی نقش برجسته‌ای ایفا کرده است. مدل تأثیرگذاری وی تحت عنوان هوش‌های متکثر یا هوش‌های چندگانه شامل انواع متفاوتی از هوش، از جمله هوش شخصی، هوش میان‌فردی و هوش درون فردی است.
شاید بتوان گفت که روون بارون (۱۹۸۸م) اولین کسی است که گام‌های نخستین را برای ارزیابی هوش هیجانی به عنوان معیاری از سلامت برداشته است. وی در رساله دکتری خود اصطلاح ضریب هیجانی را در مقابل بهره هوشی به کار برده است. این، درست زمانی است که اصطلاح هوش هیجانی هنوز معروفیت عمومی پیدا نکرده و هنوز سالوی و مایر اولین مدل هوش هیجانی خود را به چاپ نرسانده‌اند. بارون (۲۰۰۰م) اینک هوش هیجانی را به عنوان مجموعه‌ای مشتمل بر دانش هیجانی و اجتماعی و توانایی‌هایی مطرح می‌کند که بر توانایی عمومی ما در برخورد مؤثر با خواسته‌های محیطی تأثیر می‌گذارند. این مجموعه، شامل مواردی است که عبارت‌اند از:
توانایی آگاه بودن، فهمیدن و بیان کردن خود،
توانایی آگاه بودن، فهمیدن و برقراری ارتباط با دیگران،
توانایی برخورد با هیجان‌های شدید و کنترل سائق‌ها و تکانه‌های درونی،
توانایی سازگاری با تغییر و حل مشکلات شخصی یا اجتماعی.
پنج حوزه مطروحه در مدل وی عبارت‌اند از: مهارت‌های درون فردی، مهارت‌های میان فردی، سازگاری، مدیریت استرس، و حال عمومی. بالأخره در سال ۱۹۹۰م پیتر سالوی و همکارش جان مایر که در حال حاضر در دانشگاه نیوهمپشایر[۵]کار می‌کنند، مقاله خود با عنوان «هوش هیجانی» که بیشترین تأثیر را در حوزه تئوری هوش هیجانی برجا گذاشته، به چاپ رساندند.[۶]
مؤلفه های درونی
۱- خودآگاهی
۱- تعریف خودآگاهی
خودآگاهی در قرآن و روایات به معنای بازیابی حقیقت خویش به واسطه پرورش و زنده کردن استعدادهای فطری و درونی است که در وجود او نهاده شده و سپس درک قلبی حقایق هستی و اسما و صفات الاهی. پس، ذات و جوهره ذاتی انسان، بازیابی و خود آگاهی اوست. [۱]و در روانشناسی: خودآگاهی به شناخت مجموعه ابعاد روانی، اجتماعی، عاطفی و جسمانی فرد اطلاق می شود،اینکه من که هستم و چه خصوصیاتی دارم؟ توانایی ها و نقاط ضعف من چیست؟ هویتم در چه چیزی خلاصه می شود، عزت نفسم چگونه است؟ چگونه ابراز وجود می کنم، در برابر مسائل مختلف چه واکنشی نشان می دهم و سؤالات مختلف دیگر همگی در حوزه شناخت فردی و تحت عنوان خوداگاهی بررسی می شوند.[۲]
خودآگاهی یکی از اصلی ترین مؤلفه های هوش هیجانی است.
۲– خودآگاهی در آیات و روایات و روانشناسی
خداوند متعال در قرآن کریم سوره مائده آیه ۱۰۵ می فرماید:(ای کسانی که ایمان آورده اید به خود بپردازید اگر شما هدایت یافته اید،آنان که گمراه مانده اند به شما زیانی نرسانند. بازگشت همه شما نزد خدا ست تا شما را به آن کارهایی که می کرده اید آگاه گرداند.) [۳]مهارت خودآگاهی و یا خودشناسی و آگاهی به خویشتن یکی از مهارت های مهم زندگی است. خودآگاهی به توانایی آدمی در درک ویژگی های فردی و اجتماعی اش گفته می شود، به گونه ای که وی قادر است نسبت به نقاط قوت و ضعف خویش، علائق و تمایلاتش، نیازهاواحتیاجات وسایر ابعاد وجودی اش معرفت صحیحی کسب کند و در پرتو آن به سازگاری فردی و اجتماعی دست یابد.[۴]
چنین معرفتی را «بصیرت» می نامند. در نگاه قرآن کریم انسان نسبت به نفس خویش بصیرت دارد؛ ﴿ بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَهٌ﴾[۵]در اهمیت خوداگاهی و بصیرت به خویشتن همین بس که در آموزه های دینی نداشتن چشم و بصر بسیار آسان تر از محرومیت از بصیرت و خویشتن شناسی است.[۶]
معرفت نفس در مقایسه با دیگر معرفت ها بالاترین جایگاه را دارد. امام علی (علیه السلام)می فرماید:«برترین شناخت خویشتن شناسی است.»[۷] نکته ی نغز اینجاست که خودآگاهی ما ارتباطی مستقیم با توان عقلانی و خردورزی ما دارد. هر چه به خویشتن بصیرت بیش تری داشته باشیم،اندیشه ی ما بالندگی و پرورش بیشتری یافته است[۸]. حضرت رضا (علیه السلام)می فرماید: «برترین خرد، شناخت انسان نسبت به خود است. »[۹]
آگاهی از ظرفیت ها ی مثبت و منفی، یکی از موارد برجسته ی خودآگاهی است. چنان چه نیل به منزلت والایی همچون انتساب به اهل بیت «علیه السلام»را یکی از آرمان های برجسته ی هر مسلمان بدانیم، دستیابی به آن در گروی خودآگاهی و آشنایی با ضعف ها و قوت های درونی خویشتن است.حضرت امام کاظم«علیه السلام»می فرماید:(آن کس که هر روز به حسابش رسیدگی نکند و بد و خوب خود را نشناسد از ما نیست و به مکتب روحانی ما انتساب ندارد.)[۱۰]بدیهی است این خودآگاهی زمینه ی دفع بدی ها و رشد نیکی ها و عاملی برای بالندگی و اعتلای شخصیت است.[۱۱]
۲٫مطهری، مرتضی، مجموعه آثار.تهران:صدرا. شانزدهم :۱۳۸۹٫ج ۲٫ ص ۳۰۴ و ۳۰۸٫
۱٫روشائی،علیرضا.چگونه با مشکلات مواجه شویم و آن ها را قدرتمندانه حل کنیم؟اصفهان:بینش آزادگان.اول:۱۳۸۹٫ص۲۹٫
۲.مائده/۱۰۵
۳٫شریفی،محمد رضا. مهارت های زندگی در سیره ی نبوی. مشهد: قدس رضوی.ششم:۱۳۸۸٫ص۲۷٫
۵]. القیامه/۱۴٫
۶] . عبد الواحد آمدی ،غرر الحکم،ترجمه ی محمد علی انصاری .تهران.هشتم.ج۲٫ص۵۱۶٫ح۹٫
۷].محمدی ری شهری، محمد.میزان الحکمه.ج۶٫تهران.هفتم:۱۳۷۶٫ص۱۴۰٫
۱٫ روشائی،علیرضا. چگونه با مشکلات مواجه شویم و آنها را قدرتمندانه حل کنیم؟. اصفهان: بینش آزادگان. اول:۱۳۸۹٫ص۲۹٫
۹]. مسند امام رضا(ع) حمری جوینی ، شیخ الاسلام ابراهیم بن محمد . مسند امام رضا(ع).به کوشش محمد برکت.۷۲۲ ق.ج۱٫ص۳۰۲٫ح۴۴٫
۳٫نک.کافی،محمدبن یعقوب کلینی..تهران:دار الکتب الاسلامیه،۱۳۶۵٫ج۲٫ ص۴۵۳٫
۱۱].شریفی،محمد رضا،مهارت های زندگی در سیره ی نبوی، قدس رضوی. ششم:۱۳۸۸٫ صص۲۶-۲۸٫
۱].هین استیو. پیشین. ص ۱۲٫
[۲]. دبلیو سانتراک، جان .زمینه روانشناسی. ترجمه مهرداد فیروزبخت. ص ۳۱ و ۳۲٫
[۶]. فاطمی، محسن.پیشین ص ۴۳-۳۹٫
جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .
ارسال نظر