عنوان

مقاله رویکرهای قصه های عامیانه

تعداد صفحات:۵۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

 قصه­ ها و افسانه­ های عامیانه عمری به درازای تاریخ انسان دارند. انسان­ها همان­گونه که خود در طول تاریخ رشد کرده­اند و مرحله به مرحله پیش آمده تا به این عصر رسیده­اند، قصه­ ها و  افسانه­ ها را نیز رشد داده­ و متناسب با فضای فکری، اسطوره­ای، اجتماعی و روانی خود آن­ها را تغییر  داده­ اند. این تغییر و تحول در قصه ­ها و شکل­ پذیری آن­ها به این معناست که قصه ­ها و افسانه­ها پویایی خاص خود را دارند و متناسب با هر فضایی که در آن قرار می­گیرند، تغییر می­کنند؛ اما بن و اساس مضمون آن­ها یکسان می­ ماند، دلیل وجود قصه­ هایی با مضمونی مشابه در سراسر دنیا نیز همین مسأله است. قصه­ی سفید­برفی و هفت­کوتوله با قصه­ های انارخاتون و بی­بی­ناردونه شباهت مضمونی و تا حدی ساختاری دارد. قصه­ ی بی­بی­نگار و می­سس­قبار و دیگر قصه­هایی که شخصیت مرد قصه در پایان در طی ازدواج با دختری مهربان و پری­چهره تبدیل به آدمی­زاد می­شود، یادآور قصه های حیوان داماد است که بتلهایم در کتاب افسون افسانه­ ها مطرح کرده است.

واژه های کلیدی:قصه ، قصه های عامیانه، ویژگی های قصه، کارکردهای قصه­ های عامیانه،رویکرد اسطوره­ای ، رویکرد اجتماعی، رویکرد روانشناسانه،بررسی محتوای قصه ها

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
قصه ۸
۱-تاریخچه ی قصه ۸
۲-تعریف قصه ۹
۳- قصههای عامیانه ۹
۴-ویژگی قصهها ۱۱
تقسیمبندی و طبقهبندی قصهها ۱۲
۱-آرای قصهشناسان معاصر ایرانی ۱۳
۲-آرای قصهشناسان غیر ایرانی ۱۴
کارکردهای قصههای عامیانه ۱۵
۱-رویکرد اسطورهای ۱۶
۲-رویکرد اجتماعی ۱۶
۳-رویکرد روانشناسانه ۱۷
بررسی محتوایی قصه ها ۱۹
۱- انارخاتون ۱۹
۲- آجیل مشکلگشا ۲۳
۳-بلال آقا ۲۷
۴-بوعلی ۳۱
۵- بوعلی سینا ۳۴
۶-بهرام قهرمان ۳۶
۷-بیبیلی جان ۴۰
۸-بیبی ناردونه ۴۳
۹-بیبی نگار و میسس قبار ۴۶
۱۰-بزبزکان ۵۰
منابع و مآخذ ۵۴

 منابع

 قرآن کریم(۱۳۸۷). ترجمه­ی سید محمدرضا صفوی، چاپ ششم، تهران: نشر معارف.

میرصادقی، جمال( ۱۳۷۵). داستان و ادبیات. تهران: نگاه.

__________( ۱۳۸۲). ادبیات داستانی، چاپ چهارم. تهران: انتشارات علمی.

درویشیان، علی اشرف، (۱۳۶۶). افسانه­ها، نمایش­نامه­هاو بازی­های کردی، جلد ۱،چاپ اول. تهران: نشر روز.

__________ ( ۱۳۷۹). فرهنگ افسانه­های مردم ایران. تهران: کتاب و فرهنگ.

محجوب، محمد جعفر( ۱۳۸۳). ادبیات عامیانه­ی ایران. تهران: چشمه.

تقوی، محمد( ۱۳۷۶). حکایت­های حیوانات در ادب فارسی. تهران روزنه.

شمیسا، سیروس(۱) (۱۳۸۳). نقد ادبی، چاپ چهارم. تهران: فردوس.

_________(۲) (۱۳۸۳). انواع ادبی، چاپ دهم. تهران: فردوس.

گورین، ویلفرد ال و همکاران( ۱۳۷۰). راهنمای رویکردهای نقد ادبی، ترجمه زهرا میهن خواه. تهران: اطلاعات.

پراپ، ولادیمیر (۱۳۷۱). ریشه­های تاریخی قصه­های پریان، ترجمه فریدون بدره­ای. تهران: توس.

بتلهایم، برونو (۱۳۸۱). افسون افسانه­ها، ترجمه اختر شریعت­زاده، چاپ اول. تهران: هرمس.

خسرونژاد، مرتضی(۱۳۸۳).معصومیت و تجربه، چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.

حسن­زاده، علی­رضا ( ۱۳۸۱). افسانه­های زندگان، جلد ۱و ۲٫ تهران بقعه.

سرلو، خوان ادواردو (۱۳۸۹). فرهنگ نمادها، ترجمه مهرانگیز اوحدی، چاپ اول. تهران: دستان.

هدایت، صادق( ۱۳۴۲). نیرنگستان، چاپ سوم. تهران: امیر کبیر.

رستگار فسایی، منصور( ۱۳۸۳). پیکر گردانی در اساطیر، چاپ اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

دوبوکور، مونیک( ۱۳۷۶). رمزهای زنده جان، ترجمه جلال ستاری. تهران: نشر مرکز.

سرکاراتی، بهمن( ۱۳۷۸). سایه­های شکار شده، چاپ اول. تهران: قطره.

ماسه، هانری( ۲۵۳۵« ۱۳۵۵»). معتقدات و آداب ایرانی، ترجمه مهدی روشن ضمیر. تهران: مؤسسه تاریخ و فرهنگ ایران.

مقدمه

 در میان شاخه­ های گوناگون میراث فرهنگی بشری، قصه­ ها و افسانه­ ها از همه قدیمی­تر است؛ به­گونه­ای که با تمام مفاهیم اجتماعی، تاریخی و مذهبی جامعه پیوند خورده است و شاید بتوان گفت تنها روزنه­ای که از ماورای تاریکی­های انبوه قرون و اعصار گذشته می­تواند ما را به گوشه­هایی از زندگانی مردم آن روزگاران راهنمایی کند، همین افسانه­ ها و قصه­ ها هستند. قصه­ها و افسانه­ها علاوه بر نقش سرگرم کنندگی، نقش بسیار مهمی در آموزش و انتقال معارف و ارزش­های فرهنگی، انتظام بخشی اجتماعی، کاهش فشار روانی حاصل از تنگناهای زیستی و اجتماعی بر مردم و ثبات بخشی فرهنگ را در جامعه­های سنتی به عهده دارد. احساس پاسداری از میراث فرهنگی و احترام به آن را در مردم برمی­انگیزد و مردم را در تداوم و تکرار رفتارها و عقاید صحیح سنتی گذشتگان ترغیب و تشویق می­کند. البته گاه قصه­ ها به­عنوان ابزاری در خدمت حکومت­ها و فرهنگ حاکم در جامعه قرار می­گیردکه این امر به گونه­ای پنهانی و در ژرف­ساخت قصه ­ها قرار گرفته است.

در سال­های اخیر توجه روزافزونی به گردآوری و تدوین افسانه­ها یا قصه­های عامیانه­ی ایرانی دیده  و خواندن این افسانه­ها از سوی بخش گسترده­ای از مردم علاقه­­مند دنبال می­شود. این گرایش­ها به خواندن افسانه­ها، نشان می­دهد که نه تنها مردم عادی بلکه نویسندگان، شاعران و هنرمندان جوان، اهمیت و تاثیر این بخش از ادبیات عامه را در آثار ادبی به­ویژه ادبیات داستانی و شعر دریافته­اند. لذا بررسی و تحقیق در این زمینه گامی مؤثر در شناخت بهتر این آثار و استفاده­ی بیش­تر از این منابع غنی در ترویج فرهنگ کهن این سرزمین باشد.

ابتدا با توجه به لزوم اهمیت قصه ­های عامیانه ، کتاب «فرهنگ افسانه­های مردم ایران» که مقدمه­ی یک دایره المعارف بزرگ قصه­ ها و افسانه ­های عامیانه­ ی فارسی است و به همت علی اشرف درویشیان و رضا مهابادی خندان طی ۲۰ مجلد به چاپ رسیده، که جلد اول به عنوان منبع انتخاب گردید.

در این مقاله قصه ­های عامیانه از ۵ منظر مورد بررسی قرار گرفته است، از جمله عناصر اساطیری، عناصر اجتماعی، عناصر روان­شناسی، باورهای عامیانه و خرافی و سایر عناصر موجود در قصه­ها. این ۵ منظر به دلیل ارتباط تنگاتنگ قصه­ ها با زندگی مردم و مناسبات آن­ها انتخاب گردیده است.

الف- عناصر اساطیری

در این بخش به بررسی شخصیت­ها، کنش­ها و موجودات و پدیده­های اساطیری  پرداخته شده است. شخصیت­های اساطیری صرفا شخصیت­های انسانی را شامل می­شود.

ب- عناصر اجتماعی

در  این بخش به بررسی طبقات اجتماعی، شخصیت­ها، روابط بین آن­ها، آداب و رسوم اجتماعی، وضعیت اقتصادی قهرمان قصه و رابطه­یی که وی با مراکز قدرت و ثروت دارد، پرداخته شده­است. در زمینه­ی اجتماعی سعی شده­است که مهم­ترین مؤلفه­ها در بررسی­های جامعه­شناسانه که نقش بارزی هم در زندگی مردم و جامعه داشته، انتخاب شود.

قصه

 قصه یکی از انواع ادبیات داستانی است که همواره همراه انسان بوده و هست. قصه­ها حاصل تجربیات گوناگون انسان درگذر تاریخ و بخشی از میراث معنوی هر قوم و ملتی هستند که ارزش­ها، مسائل روان­شناسی و اجتماعی را بیان می­کنند. می­توان گفت که قصه با انسان زاده شده و مدام درحال تجدید حیات است. اصطلاح­های فراوانی در مورد قصه در فرهنگ­های مختلف دیده می­شود. در اغلب فرهنگ­های فارسی

اصطلاح­هایی نظیر داستان، قصه، افسانه، حکایت، سمر، سرگذشت، ماجرا، مثل، متل، اسطوره، حدیث، انگاره، خرافه، حسب حال و ترجمه­ی احوال مترادف یکدیگر آورده­ شده ­است و فرهنگ­ نویسان وجوه افتراقی برای آن­ها قائل نشده­اند. در متن­های ادبی و داستانی گذشتگان نیز مفهوم این اصطلاح­ها به هم آمیخته است، به صورتی که مفاهیم آن­ها را نمی­توان از هم جدا و منفرد ساخت و برای استعمال و کاربردشان، تعریفی جداگانه داد و هر کدام را به معنی خاص به کار گرفت ( میرصادقی، ۱۳۸۲: ۲۱).

۱-تاریخچه ­ی قصه

قصه تاریخچه­ ای طولانی به بلندای زندگی انسان دارد و نمی­توان نقطه­ی آغازین دقیقی برای آن تصور کرد. به عبارت دقیق­تر قصه­ها هم­زاد شور و شعور آدمی در ابتدای زنجیره­ی حیات او هستند. با این حال «سابقه­ی قصه­ های مدون به حدود چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح می­رسد»( زارعی، ۱۳۸۸: ۴۸). اغلب سرزمین­های با سابقه­ی طولانی فرهنگ و تمدن  از دیرباز دارای قصه­ هستند؛ مثل ایران، هند، یونان و مصر.

شاید بتوان گفت که مصری­ها اولین ملتی هستند که قصه را به ادبیات جهان هدیه کردند. موضوع این قصه­ها متنوع است، از قصه­هایی درباره­ی سحر و جادو و ارواح گرفته تا افسانه­های تمثیلی و قصه­های پرماجرا و عاشقانه. از ادبیات آشوری­-­بابلی، منظومه­ی حماسی گیل­گمش به جا مانده­است که قدمت آن به حدود دو هزار سال پیش از میلاد مسیح می­رسد. هندی­ها نیز به ذخیره­ی ادبیات داستانی جهان افزوده­اند، بسیاری از قصه­هایی که در جهان پخش شده، اصل و بنیادی هندی دارد. در چین از هزار سال قبل و کمی بعد از میلاد مسیح، قصه­هایی در دست است از جمله قصه­ی « دیدار از سرزمین مستان» اثر وانگ­چی که تاریخ آن به ۶ قرن بعد از میلاد می­رسد.

از ادبیات عربی در کتاب مقدس نیز قصه­هایی زیادی در دست است. در ادبیات یونانی، حماسه­ی ایلیاد  و ادیسه از هومر و افسانه­های تمثیلی ( فابل) که به ازوپ بنده­ای یونانی نسبت می­دهند، مربوط به  ۶ قرن پیش از میلاد مسیح است که در یونان رواج داشته و گفته می­شود که این نوع قصه­های عبرت­آموز از شرق یعنی مصر و هند به یونان راه یافته­است (نقل به تلخیص، همان).

قصه ­پردازی و داستان­سرایی در ایران قدمتی دیرینه دارد؛ به گونه­ای که قدمت برخی از آن­ها مانند شاهنامه و خدای­نامه به قبل از اسلام می­رسد. این هنر بعد از اسلام هم در میان ایرانیان رواج داشته و روز به روز تقویت ­شده است. « از طرفی به گواهی تاریخ، بخشی از سرگرمی شاهان شنیدن قصه بوده و شکل­گیری قصه­های هزار و یک شب در اعصار بسیار دور، وامق و عذرا ( بازمانده از عهد ساسانیان که احتمالا منشأ یونانی داشته است)، ورقه و گل‌شاه، ویس و رامین، امیر ارسلان و… بر همین اساس بوده­است»( رحمتی،  ۱۳۸۴: ۱۰۵).

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .