عنوان

مقاله ناتو در خاورمیانه

تعداد صفحات: ۵۲

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در دوران جنگ سرد ناتو نگاه خاصی به خاورمیانه نداشت. کشورهای اروپایی در آن زمان بر این باور بودند که وظیفه اصلی ناتو دفاع از کشورهای غربی است؛ بنابراین هرگونه حضور ناتو در خارج از حوزه تعریف‏شده باعث افزایش تنش با شوروی و احتمالاً جنگ خواهد شد. ضمن اینکه فضای جنگ سرد و رقابت تنگاتنگ آمریکا و شوروی اصولاً اجازه تعریف گسترده‏تر از حوزه وظایف ناتو را نمی‏داد. بنابراین در دروان جنگ سرد ناتو مطابق اساسنامه خود عمل کرد و وارد حوزه‏های خارج از کشورهای عضو نشد. با این وجود پایان جنگ سرد و جهان دوقطبی فضای را برای تغییر در حوزه و گستره وظایف ناتو مهیا نمود.

در این راستا، برای ارزیابی نقش و فعالیت‏های ناتو در منطقه خاورمیانه می‏بایست ابتدا شرایط امنیتی این منطقه از طی دو دهه نود و دهه جاری را مورد بررسی قرار داد. علت این امر، تأثیرات شدید محیط امنیتی متفاوت این دهه بر اقدامات و برنامه‏های ناتو در منطقه خاورمیانه است. ناتو در دهه ۹۰ همچون سال‌های جنگ سرد علی‏رغم اهمیت خاورمیانه تمایل چندانی برای حضور در این منطقه نداشت. در واقع فروپاشی شوروی و ایجاد جوء خوش‏بینی امنیتی باعث شده بود تمرکز ناتو بیشتر حول «تهدیدات امنیتی نرم» چون درگیری‏های قومی و مسائل اقتصادی قرار داشته باشد (مفهوم استراتژیک ناتو ۱۹۹۹، ۲۴-۲۳). همچنین در دهه ۹۰ ناتو بیشتر بر کشورهای اروپای شرقی به عنوان محیط امنیتی نزدیکتر تمرکز نموده بود؛ به همین دلیل اگرچه سران ناتو در این دهه به «گفت‏وگوهای مدیترانه»در منطقه خاورمیانه شکل دادند، اما تمرکز چندانی بر آن نداشتند (دانیل ۲۰۰۴، ۶۴).

با این وجود، تحولات روی‏داده پس از ۱۱ سپتامبر به شدت رویکرد ناتو در قبال منطقه خاورمیانه و بویژه منطقه حیاتی خلیج‏فارس را تغییر داد، به شکلی که خاورمیانه مورد توجه جدی سران و کشورهای عضو ناتو قرار گرفت. بروز حوادث ۱۱ سپتامبر علاوه بر برجسته‏نمودن تهدید تروریسم نشان داد تا چه میزان نگرانی از گسترش تهدیدات تسلیحات گسترش‏جمعی در منطقه خاورمیانه جدی است. بنابراین طی دهه جاری، مسأله تهدیدات تروریستی و امنیت انرژی در کنار مسأله گسترش تسلیحات کشتارجمعی، مهم‌ترین عوامل توجه ناتو به منطقه خاورمیانه بوده است. از طرف دیگر حوادث ۱۱ سپتامبر باعث حمله آمریکا به افغانستان و برای اولین بار توسل به ماده ۵ ناتو برای دفاع دسته‏جمعی شد. در نتیجه کشورهای عضو ناتو بخشی از نیروهای نظامی خود را به حمایت از آمریکا به افغانستان ارسال نمودند. همین امر باعث حضور گسترده نیروهای پیمان آتلانتیک شمالی در افغانستان گردید (استفان[۱] ۲۰۰۳). بنابراین می‏توان گفت فضای امنیتی خاورمیانه که البته تا اندازه زیادی تحت تاثیر نظام بین‏الملل قرار داشته است، نقش مهمی در نوع نگاه کشورهای عضو ناتو به خاورمیانه داشته و دارد. در ادامه با توجه به این شرایط متغییر امنیتی و متفاوت دهه ۹۰ با دهه جاری، به بررسی فعالیت‏ها و برنامه‏های ناتو در منطقه خاورمیانه بزرگ در چارچوب گفت‏‏وگوهای مدیترانه (در دهه ۹۰) و ابتکار همکاری استانبول (در دهه جاری) پرداخته خواهد شد.

واژه های کلیدی:سازمان ناتو، جنگ سرد، خاورمیانه، حادثه ۱۱ سپتامبر ،مأموریت‏های ناتو

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۷
جنگ سرد؛ آغازی بر تشکیل سازمان‌های منطقه‌ای در شرق و غرب ۸
پیمان دفاع جمعی بروکسل، مقدمه تشکیل سازمان ناتو ۸
تشکیل ناتو ۹
تصویب پیمان ۱۰
گسترش ناتو به شرق ۱۱
سازمان ناتو ۱۲
۱- ساختار سیاسی ناتو ۱۳
۲- ساختار نظامی ناتو ۱۴
۲-۱- کمیته نظامی ۱۴
۳-سازمان‌ها و نهادهای ناتو ۱۵
اهداف ناتو در دوران جنگ سرد ۱۶
تعهدات اعضا ۱۶
بحران هویت در ناتو ۱۷
تولد دوباره ناتو ۱۸
۱- مأموریت‌های خارج از منطقه در طول سال‌های دهه ۹۰ ۱۹
۲- نگاه ناتو به روسیه از همکاری تا چالش ها ۱۹
۳- ناتو و آمریکا پس از ۱۱ سپتامبر ۲۱
اصل تسری ۲۳
اصل خود جداسازی ۲۳
اصل مالکیت مشترک ۲۴
اصل همکاری عملی با فواید جمعی ۲۴
اصل مکمل‏بودن ۲۵
مشکلات ناتو در حوزه مدیترانه ۲۵
اختلافات بین اعراب و رژیم صهیونیستی ۲۶
دریافت‏های متفاوت امنیتی ۲۶
عدم تامین منافع امنیتی کشورهای عضو ۲۷
مخالفت نیروهای نظامی کشورهای عضو ۲۷
ابتکار همکاری استانبول ۲۸
همکاری ناتو و کویت در چارچوب ابتکار همکاری استانبول ۳۱
مأموریت‏های ناتو در محیط پیرامونی جمهوری اسلامی ایران ۳۴
۱-مأموریت ناتو در افغانستان ۳۴
۲- مأموریت ناتو در عراق ۳۷
۳- مأموریت‏های ناتو در پاکستان ۳۹
۴- مأموریت ناتو در لبنان ۴۱
۵- مأموریت ناتو در لیبی ۴۲
موانع حضور ناتو در منطقه ۴۴
۱- مشکل اجماع داخلی ۴۴
۲- عدم حمایت مالی و لجستیکی کشورهای اروپای از ناتو ۴۶
نتیجهگیری ۴۷
منابع و مآخذ ۴۹

 منابع

امینیان، بهادر. (۱۳۸۴). «ناتو و گسترش آن»، تهران: انتشارات دانشگاه امام حسین. ۱۳۸۴٫

امینیان، بهادر. (۱۳۸۵). «ناتو و روابط آمریکا- اروپا پس از ۱۱ سپتامبر»، فصلنامه سیاسی دفاعی، شماره ۵۴٫

اسدی، بیژن. (۱۳۸۱). حادثۀ ۱۱ سپتامبر و آثار آن بر موقعیت سیاسی خلیج فارس. فصلنامه مطالعات منطقه‌ای. سال۹٫

قوام، عبدالعلی. (۱۳۸۰). اصول سیاست خارجی و سیاست بین الملل. چاپ سوم. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها. انتشارات سمت.

لطفیان، سعیده. (۱۳۷۹). «گسترش ناتو به شرق، دیدگاهی دیگر». مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران. شماره ۴۷٫

مؤسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ایران معاصر تهران – کتاب اروپا (۶) ویژه ناتو .

متقی، ابراهیم. (۱۳۸۲). عملیات پیش دستی کننده و تصاعد بحران در خاورمیانه، فصلنامه مطالعات دفاعی و امنیتی، شماره ۳۶ و ۳۷٫

آقاجری، محمدجواد. (۱۳۸۱). حادثه یازدهم ستامبر و تاثیر آن بر سیاست دولت پاکستان در قبال گروه‌های اسلامی. اطلاعات سیاسی و اقتصادی. شماره ۱۷۸-۱۷۷٫ خرداد و تیر.

رحمانی، منصور. (۱۳۷۸). «سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) و تحول آن پس از جنگ سرد»، فصلنانمه سیاست خارجی، ویژه اروپا.

رحمانی، منصور. (۱۳۸۵). «اهداف و چالش‌های گسترش ناتو به خاورمیانه» فصلنامه راهبرد دفاعی، شماره یازدهم.

رضایی، مهدی. (۱۳۸۳). (نومحافظه کاران و مسائل مبارزه با تروریسم جهانی)، کتاب آمریکا (ویژه نومحافظه کاران در آمریکا)، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین المللی ابرار معاصر تهران.

اتوتایل، ژیروید. (۱۳۸۰). اندیشه‌های ژئوپلیتیک در قرن بیستم. ترجمه محمدرضا حافظ نیا و هاشم نصیری. تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی.

مقدمه

ناتو از جمله قوی ترین پیمان‌های منطقه‌ای است که با گذشت حدود ۶۰ سال از زمان تاسیس همچنان درصحنه‌های نظامی و سیاسی حاضر است. زمینه شکل‌گیری این پیمان بر می‌گردد به بعد از پایان جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سردو شروع مبارزه‌ی فرا منطقه‌ای غرب در جلو‌گیری از نفوذ شوروی کمونیسم به دموکراسی لیبرالهای غربی و ایجاد یک سپر امنیتی برای کشورهای اروپا غربی با همکاری ایالات متحده.

با پایان جنگ جهانی دوم غرب با بحران جدیدی روبه رو شد و آن قدرت سلطه شوروی و گسترش عقاید کمونیستی در اروپا در نتیجه پیروزی شوروی بر آلمان در جنگ و ایجاد احزاب کمونیستی بود. این قدرت رو به رشد پس از جنگ هفت کشور اروپای شرقی را به سمت خود کشید و در فرانسه و ایتالیا نیز احزاب چپ نفوذ فراوانی پیدا کردند. آمریکا که بعد از جنگ به عنوان یک قدرت برتر به حساب می‌آمد برای جلوگیری از این وضعیت و گسترش آن به اروپای غربی و خاورمیانه به همرام متحد خود انگلیس به فکر ایجاد یک حصار امنیتی جهت جلوگیری از نفوذ کمونیست و شوروی در طول مرزهای خود با شوروی افتادند و ززمینه‌ی یک اتحاد منطقه‌ای را فراهم نمودند.

در واقع قدرت جنگی بالای شوروی و متحدانش تحت عنوان بلوک شرق و همینطور جریان سوسیالیسم کشورهای غربی و آمریکا را به فکر ایجاد یک سازمان نظامی مشترک برای مبارزهو دفاع جمعی در مقابل بلوک شرق انداخت.

ناتو سازمانی است که در دوران پس از جنگ جهانی دوم برای اجرای پیمان آتلانتیک شمالی در سال ۱۹۴۹ تشکیل شد. در سال‌های اولیه بعد از جنگ جهانی دوم و آغاز جنگ سرد در ماه مارس ۱۹۴۸ پنج کشور انگلیس، فرانسه، بلژیک، هلند و لوکزامبورگ با امضای معاهد برو کسل اتحادیه دفاع جمعی را تشکیل دادند سپس آنها از کشورهای دانمارک، ایسلند، ایتالیا، نروژ، و پرتغال دعوت به پیوستن به این فرایند کردند. دو ماه بعد با پیوستن کانادا و امریکا به این جمع در ۴ آوریل ۱۹۴۹ پیمان آتلانتیک شمالی به امضا رسید.

جنگ سرد؛ آغازی بر تشکیل سازمان‌های منطقه‌ای در شرق و غرب

جنگ سرد اصطلاحا به جنگی اطلاق می‌شود که از تنش ها، کشمکش‌ها و رقابت‌ها در روابط آمریکا و شوروری سابق و هم پیمانان آنها در طول دهه‌ی ۱۹۴۰ تا ۱۹۹۰ بوجود آمده. تنش بین اتحاد شوروی و آمریکا در سال‌های بعد از جنگ دوم جهانی افزایش یافت.

در طول این زمان رقابت بین این دو ابر قدرت در عرصه هایی از قبیل نظامی، ایدئولوژی، روانشناسی، جاسوسی، ورزش، صنعت و توسعه تکنولوژی ادامه داشت. نتیجه این رقابت‌ها مسابقات تسلیحاتی، فضایی، هسته‌ای و تعدادی جنگ‌های غیر مستقیم در این سال‌ها بود.

به دلیل برخورداری هر دو قطب از سلاح‌های اتمی و هسته‌ای در طول این مدت درگیری نظامی مستقیم بین دو طرف رخ نداد اما درگیری بین این دو بلوک و هم پیمانان‌شان در طول این مدت و گسترش آن حتی در آسیای شرقی و خاور میانه که در نهایت منجر به شکل گیری پیمانهای منطقه‌ای در سطح همکاری‌های نظامی، سیاسی، اقتصادی و … شد، از دستاوردهای جنگ سرد است.

در نهایت در انتهای دهه‌ی ۱۹۸۰ و با دیدارهای مقامات عالی رتبه که به وسیله آخرین رهبر شوروی میخائیل گورباچوف ترتیب داده شد و برنامه‌های اصلاح سی وی، جنگ سرد پایان یافت.

[۱]. Stephen

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .