عنوان

مقاله مفهوم رفتارشهروندی سازمانی

تعداد صفحات:۴۴

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در دهۀ اخیر، بررسی رفتار افراد در محیط کار، توجه محققان را بیش از پیش به خود جلب کرده است. هدف مشترک مطالعات فوق، تعریف نوعی رفتار فردی است که به موفقیت بلند مدت سازمان، کمک می کند(مقیمی،۱۳۸۴).

در محیط های کاری پویای امروزی که کارها اغلب توسط تیم های کاری انجام شده و انعطاف پذیری ضروری است، سازمان ها نیازمند کارکنانی هستند که دارای رفتارهای شهروندی سازمانی^[۱] مناسب مانند ارائه پیشنهادات سازنده در گروه کاری و سازمان، کمک به دیگران در تیم ها، داوطلب شدن برای فعالیت های شغلی اضافی، اجتناب از تعارضات غیرضروری، مراقبت از اموال و دارایی های سازمان، احترام به روح قوانین و مقررات و تحمل مودبانه مزاحمت ها و دردسرهای مربوط به شغل را داشته باشند۲۰۰۳)، Robbins).

سازمان ها بدون تمایل کارکنان به همکاری، قادر به توسعه اثربخشی خود نیستند. تفاوت همکاری خود جوش با اجباری، اهمیت فوق العاده داشته زیرا در حالت اجبار، فرد وظایف خود را در راستای مقررات، قوانین و استانداردهای تعیین شده سازمانی و صرفاً در حد رعایت الزامات قانونی انجام می دهد در حالی که در همکاری خودجوش و آگاهانه به وظایف فراقانونی توسط کارکنان (رفتار شهروندی­سازمانی)­گفته­شده­است(زارعی متین و همکاران،۱۳۸۵).

آن چه امروزه در ادبیات مدیریت، بدیهی می نماید آن است که سازمان ها به کارکنانی با تمایل به حرکت در فراسوی الزامات رسمی شغل نیاز دارند.

یکی از تعاریف اولیه که مورد قبول بسیاری از محققان قرار گرفته است، توسط ارگان)  ۱۹۸۸  ( مطرح شده است:

“رفتار شهروندی سازمانی شامل رفتارهای اختیاری کارکنان است که جزء وظایف رسمی آنها نیست و مستقیما توسط سیستم رسمی پاداش سازمان در نظر گرفته نمی شود ولی میزان اثربخشی کلی  سازمان را افزایش می دهد”)ارگان،  ۱۹۸۸(.

بر اساس نظریه ارگان، ابعاد رفتار شهروندی سازمانی شامل موارد ذیل می باشد:

۱) نوع دوستی:  نوع دوستی با کمک داوطلبانه به افراد مشخصی در محیط کار و در ارتباط با یک وظیفه یا مشکل سازمانی مرتبط است.

۲) وجدان کاری: رفتارهایی را شامل می شود که به فرد اجازه می دهد تا وظایف خود را بالاتر از حد انتظار انجام دهد.

۳) جوانمردی: تمایلی از طرف کارمند برای تحمل شرایط غیر ایده آل بدون هیچ گله و شکایتی در برابر کاستی های واقعی است. جوانمردی مرتبط با عملکرد گروه کاری است، به طوری که مدیران ، انرژی و زمان کمتری را برای هماهنگی اعضا صرف می کنند و می توانند بخش عمده ای از وقت خود را به فعالیتهای طرح­ریزی، برنامه ریزی، حل مشکلات و تحلیل سازمانی اختصاص دهند.

۴) ادب و نزاکت: شامل رفتارهایی است که از بروز مشکل جلوگیری می کند، مانند اجتناب از بروز مشکل برای همکاران و یا مشورت پیش از اقدام.

۵) آداب اجتماعی: رفتاری است که نشان می دهد یک کارمند در مورد حیات سازمان حساسیت دارد ومسئولانه مشارکت می کند. فضیلت مدنی شامل پیشنهادات سازنده­ای است درباره اینکه چگونه گروه کاری می­تواند کارایی خود را ارتقا دهد. این مسأله مبتنی بر ماهیت پیشنهاد منابع را آزاد می کند یا کارکنان را کارامدتر می سازد و عملکرد گروه را با مشارکت فعالانه و توجه آمیز افزایش می دهد(فانی،دانایی فر، زکیانی،۱۳۹۲)

در دنیای کنونی اکثر مدیران خواهان کارکنانی هستندکه بیش از وظایف شرح شغل خود فعالیت می کنند. آنها  به دنبال کارکنانی هستند که به فراسوی انتظارات می روند، به میل و خواست خود به رفتارهایی دست می زنند که جزو وظایف رسمی شغلی شان نیست(طبرسا ،رامین مهر ، ۱۳۸۹).

برپایه نظریه­های سازمانی مسلما رفتارشهروندی سازمانی به رقابت و عملکرد سازمان کمک می کند، به علاوه رغبت و تمایل به رفتارشهروندی به علت رقابت­های روزافزون جهانی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است. با توجه به اینکه افزایش اثربخشی و به تبع آن برتری در میان رقبا همواره یکی از مسائل و دغدغه های مدیران است، شناخت رفتار شهروندی سازمانی و زمینه های استقرار آن می تواند گام مؤثر و مفیدی در این مسیر به شمار آید. (رودساز، رضایی منش، توکلی، ۱۳۹۱ )­.

واژه های کلیدی: رفتار شهروندی­ سازمانی، رویکردهای اصلی در تبین رفتار شهروندی،ابعاد رفتارشهروندی سازمانی، عوامل موثر بر بروز رفتار شهروندی سازمانی،پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی

 فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۷
مفهوم سازی های اولیه از رفتار شهروندی سازمانی ۹
سیرتکوین مفهوم رفتار شهروندی سازمانی ۱۰
تعریف رفتار شهروندی سازمانی ۱۳
رویکردهای اصلی در تبیین رفتارشهروندی ۱۸
-۱رفتارشهروندی سازمانی درقالب تمایز بین واژه های نقش و فرانقش ۱۸
۲-رفتار شهروندی سازمانی به عنوان تمام رفتارهای مثبت در داخل سازمان ۲۱
ابعاد رفتارشهروندی سازمانی ۲۲
۱-مدل نت میر ۲۲
۲-مدل لیویا مارکوزی ۲۲
۳-مدل بورمن و موتوویدلو ۲۳
۴-مدل فارح و همکاران ۲۳
۵-مدل نیلز و کاترین ۲۴
۶-مدل اسمیت ۲۴
۷-مدل گراهام ۲۵
۸-مدل بولینو ۲۶
۹-مدل پودساکف ۲۶
۱۰-مدل ویلیامز و اندرسون ۲۸
۱۱-مدل ارگان ۲۹
عوامل موثر بر بروز رفتار شهروندی سازمانی ۳۳
پیامدهای رفتار شهروندی سازمانی ۳۶
علل ناتوانی سازمان ها برای ایجاد رفتار شهروندی سازمانی .(Brightman & Moran, 1999) 37
نتیجه گیری ۳۸
منابع ۴۰

 منابع

فانی، علی اصغر،دانایی فر،حسن،زکیانی،شعله(۱۳۹۲). بررسی تأثیر عدالت سازمانی بر رفتار شهروندی سازمانی و عدالت سازمانی: تبیین نقش شخصیت سالم سازمانی، پژوه شهای مدیریت در ایران، دوره ۱۷ ، شماره یک

صنوبری،محمد(۱۳۸۷).رفتار شهروندی سازمانی(مفاهیم، تعاریف، ابعاد و عوامل موثر بر آن)، دوماهنامه توسعه انسانی پلیس، سال پنجم، شماره ۱۶

طبرسا ، غلامعلی ، رامین مهر، حمید (۱۳۸۹). ارائه مدل رفتار شهروندی سازمانی، چشم انداز مدیریت دولتی شماره ۳ .

طبرسا، غلامعلی و دیگران،(۱۳۸۹)، عوامل مؤثر بر رفتار شهروندی سازمانی در یک بیمارستان نظامی، مجله طب نظامی، دوره ۱۲ ، شماره ۲، ص۹۴

رودساز،حبیب،رضایی­منش­، بهروز،­توکلی، شقایق(۱۳۹۱). تأثیر رفتار شهروندی سازمانی بر مزیت رقابتی،فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت )بهبود و تحول(  سال بیست و دوم شماره ۶۸  .

زارع، حمید ( ۱۳۸۳ )، “نقش رفتار شهروندی سازمانی در عملکرد سازمان“،فرهنگ مدیریت، سال دوم، شماره ششم،ص۱۶۹ – ۱۵۱

مقیمی،سید محمد(۱۳۸۴)رفتار شهروندی سازمانی از تئوری تا عمل. فرهنگ مدیریت: سال سوم، شماره یازدهم صص۴۸-۱۹ .

ابیلی، خدایار، کریم شاطری، علیرضا یوزباشی، و حاتم فرجی ده سرخی( ۱۳۸۷) رفتار شهروندی سازمانی OCB: ویژگیها ابعاد، متغیرهای پیش شرط و پیامدها،اولین کنفرانس ملی مدیریت رفتار شهروندی سازمانی، تهران، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.

سیف، علی اکبر.(۱۳۸۲) اندازه گیری، سنجش و ارزشیابی آموزشی، ویرایش سوم، تهران: نشر دوران.

فقیهی،ابوالحسن؛زارعی متین،حسن؛جندقی ،غلامرضا؛موسوی،سید محمد مهدی(۱۳۹۰).رابطه بین معنویت در کار و توانمندسازی کارکنان،دوماهنامه­علمی­–­پژوهشی­دانشور­رفتار­،­مدیریت و پیشرفت،­دانشگاه شاهد ،­سال هجدهم­،­شماره ۵۰

کیوی، ریمون؛ کامپنهود، لوک وان ( ۱۳۸۳ ) ترجمه نیک گهر، عبدالحسین ، نشر توتیا.تهران.

نیکپور، امین­،­حسینی نژاد­، سیدمحمدرضا(۱۳۹۱). نقش معنویت محیط کاری در رفتارهای شهروندی سازمانی کارکنان، ماهنامه اجتماعی، اقتصادی، علمی و فرهنگی کار و جامعه – شماره ۱۴۸

حسنی کاخکی، احمد، و قلی پور، آرین(۱۳۸۶) رفتار شهروندی: گامی دیگر در جهات بهباود عملکرد سازمان در قبال مشتری. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی،۴۵، ۱۴۵-۱۱۵

زارعی متین،حسن. و جندقی،غلامرضا،و نوره،ناصر.(۱۳۸۵).شناخت عوامل رفتار شهروندی سازمانی و بررسی ارتباط آن با عملکرد سازمانی.فرهنگ مدیریت ،سال۴،شماره ۱۲،صص۶۴-۴۱

مقدمه

بی­شک دنیای کنونی، دنیای سازمانها است و متولیان این سازمانها، انسانها هستند. انسانهایی که در کالبد سازمان روح می­دمند، آن را به حرکت در می­آورند و اداره می­کنند. سازمانها بدون وجود نیروی انسانی نه تنها مفهومی ندارند، بلکه اداره آنها نیز میسر نخواهد بود. حتی با وجود فن­آور شدن سازمانها و تبدیل آنها به توده­ای از سخت افزار، همچنان نقش انسان به عنوان عاملی حیاتی و راهبردی در بقای سازمان، کاملاً مشهود است. نیروی انسانی یکی از ورودی‌های سیستم سازمانی می‌باشد. هرچه سازمان بتواند نیروی شایسته‌تری جذب کرده و بتواند از آن نگهداری و استفاده موثرتری نماید در رسیدن به اهدافش موفق‌تر و نسبت به رقبایش پیشتر است. رقابت سازمان‌ها در کسب سود بیشتر و سهم بازار و … خلاصه نمی‌شود، بلکه همه این موارد معلول یک عامل مهمتر یعنی نیروی انسانی شایسته است و این نکته‌ای است که سازمان‌ها بدان پی برده‌اند و در جذب این نیروها رقابت می‌کنند و سعی می‌کنند آنها را نگه داشته و مانع از ترک خدمتشان شوند. همچنین سازمان ها به منظور رقابت در صحنه جهانی، ارضای نیازها و انتظارات مشتریان و سازگاری با ماهیت در حال تغییر شغل ، تمایل دارند و در تلاشند تا کارکنانی انتخاب کنند که فراتر از وظیفه و نقش تعیین شده در شرح شغل شان عمل کنند(صنوبری،۱۳۸۷). عملکرد سازمانی برجسته از طریق تلاشهای کارکنان معمولی حاصل نمی­شود. یکی از دلایلی که باعث موفقیت سازمان­های بزرگ می­شود این است که آنها دارای کارکنانی هستند که فراتر از وظایف رسمی خود تلاش می­نمایند رفتار شهروندی سازمانی رفتار فرانقشی است که کارکنان در سازمان ها علاوه بر وظایف اصلی خود به انجام آن مبادرت می ورزند. مفهوم رفتار شهروندی سازمانی ، تحولی در حوزه رفتار سازمانی ایجاد نموده است. این مفهوم مسلماً باعث شده است که سازمان ها نوآور، منعطف، بهره ور و در برابر بقا و موفقیت­شان مسئول باشند (صنوبری ، ۱۳۸۷).

رفتار شهروندی سازمانی یکی از ویژگی های جمعیت شناسی ­سازمانهاست که نقشی مهمی در اثربخشی و بهره وری سازمانی دارد زیرا کارکنان با رفتارهای نوع دوستانه ی خوش خویی ،وظیفه شناسی ،رعایت ادب و مهربانی نسبت به همکاران و مشتریان به افزایش کیفیت کالا ها و خدمات کمک موثری خواهند کرد هدف رفتار شهروندی  سازمانی ترویج همکاری در کنار وظایف رسمی سازمان است .در محیط های کاری پویای امروز که کارها اغلب توسط تیم های کاری انجام شده و انعطاف پذیری ضروری  است  سازمانها نیازمند کارکنانی اند که دارای رفتار شهروندی سازمانی  مناسبی همچون ارائه پیشنهادات سازنده در گروه کاری و سازمان،کمک به دیگران در تیم ها ،داوطلب شدن برای فعالیتهای شغلی اضافی ،اجتناب از تعارضات ­غ ضروری ،مراقبت از اموال و دارایی های سازمان ،احترام به­روح قوانین و مقررات و تحمل مودبانه مزاحمت ودردسرهای مربوط به شغل باشند (۱۴،۲۰۰۱،oconnel ).

رفتارهای شهروندی سازمانی  به عنوان رفتارهایی که موجب حفظ و بهبود زمینه روانی و اجتماعی  می شود و در نتیجه از عملکرد شغل حمایت می کند معرفی میشوند (۷۲،۲۰۰۱،o connel)) در مجموع می توان اذعان داشت رفتار شهروندی سازمانی بدون بهره مندی از کارکنانی با سطح عالی رفتار شهروندی سازمانی به سختی و کندی قادر به تحقق اهداف خود خواهند بود (سبحانی نژاد و همکاران ، ۱۳۸۹).

مفهوم سازی های اولیه از رفتار شهروندی سازمانی

رفتار شهروندی سازمانی، ابتدا در سال ۱۹۸۷ توسط کان[۱] و کتز[۲] به عنوان رفتارهای فرانقشی[۳] تعریف شد .اما پژوهش های اصلی درباره این مفهوم از ۲۴ سال قبل یعنی از زمانی که ارگان و بتمن[۴]، آن را با همین نام« رفتار شهروندی سازمانی » معرفی کردند آغاز شد. اورگان (۱۹۸۸) رفتار شهروندی را نوعی وضعیت مطلوب می­پندارد زیرا چنین رفتاری از یک سو منابع موجود و در دسترس سازمان را افزایش داده و از سوی دیگر نیاز به مکانیزم­های کنترل پرهزینه رسمی را کاهش می­دهد.مفهوم رفتار شهروندی سازمانی، سازه­ای پیرامون نحوه مدیریت تعاملات پیوسته اعضای واحدهای سازمانی است. مدیریت مذکور سطح و چگونگی پیامدهای سازمانی را در جهت مطلوب تقویت نموده، نیاز سازمان به اختصاص بخشی از منابع کمیاب جهت انجام وظایف ساده سازمانی را کاهش داده، حفظ و نگهداری­های مکرر کارکنان در سازمان را میسرتر و از طریق اختصاص زمان بیشتر جهت برنامه­ریزی و حل مشکلات کارکنان، توانایی آنان را در راستای اثربخشی سازمانی بهبود خواهد بخشید(پادساکوف و همکاران[۵]،۲۰۰۰؛اورگان[۶]،۱۹۸۸) .

عملکرد برجسته سازمانی به واسطه تلاش­های کارکنانی عادی حاصل نمی­شود چرا که از دلایل موفقیت سازمان­های بزرگ آن است که آن­ها دارای کارکنانی با سطح عملیات فراتر از وظایف رسمی خود باشند. مفهوم رفتار شهروندی سازمانی تحولی در حوزه­ی رفتار سازمانی محسوب می­شود زیرا مفهوم مذکور باعث ارتقا سطح مسئولیت­ سازمان­ها در قبال نوآوری، انعطاف، بهره­وری، بقا و موفقیت سازمانی هر چه بیشتر شده است.

رفتار شهروندی سازمانی به عنوان منبع اجتماعی تعاملات رفتاری بر دریافت پاداش­های اجتماعی مبتنی شده بنابراین زمانی که کارکنان احساس کنند، دریافت ارزشمندی از سازمان دارند طبعاً سطح سطح رفتار شهروندی سازمانی خود را نیز افزایش خواهند داد.افزایش فشار بازار و سطح بالاتری از رقابت­های سازمانی، مؤسسات مدرن در راستای حداکثرسازی اثربخشی و کارآیی با بهره­گیری از همه­ی طرق، وسایل و ابزارهای ممکن تهییج خواهد کرد. پژوهش­ها نشان داده که سازمان­هایی با تاکید مضاعف بر رفتار شهروندی سازمانی به نسبت سازمان­های فاقد تأکیدات مذکور به مراتب موفق­تر عمل می­کنند(پادساکوف و همکاران[۷]،۲۰۰۰).

از کارکنان انتظار می­رود نه تنها به طور فردی بهره­ورتر شوند که حتی لازم است ، بهره­وری را از طریق کمک به اطرفیان خود نیز افزایش دهند. اهمیت کاربردی مفهوم رفتار شهروندی سازمانی در این است که کارایی سازمانی، نوآوری سازمانی و مزیت رقابتی را ارتقا خواهد بخشید. (پادساکوف و همکاران[۸]، ۲۰۰۰؛ اورگان[۹] ،۱۹۸۸)

[۱] kahn

[۲] katz

[۳] Extra role behavior

[۴] Bateman & Organ

[۵] Podsakoff et al

[۶] Organ

[۷] Podsakoff et al

[۸] Podsakoff et al

[۹] Organ

[۱] Organizational Citizenship Behavior

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .