عنوان

مقاله معامله اعضاء بدن در حقوق ایران

تعداد صفحات: ۷۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

مطالعه حقوقی موضوع معاملات اعضاء بدن در چارچوب مبانی و منابع حقوقی و مقررات آمره و نیز نظریات و دکترین‌های موجود علمای حقوق ایران، موضوع مقاله می باشد.

در این مسیر، بر اساس قواعد عمومی قراردادها، قراردادهای راجع به اعضاء بدن را بررسی نموده و شروطی همچون شرایط اساسی صحت معاملات، مالیت مورد معامله، مشروعیت مورد و جهت معامله را مورد تبیین قرار می‌دهیم. همچنین، با عنایت به اهمیت شناخت نوع رابطه حقوقی میان انسان و اعضاء بدن خود، بحث را با تحلیل این رابطه در دو قالب مالکیت و حق پی خواهیم گرفت. با توجه به مبنای حقوقی توافقات طرفین در معاملات، یعنی اراده، به بررسی مفهوم اصل حاکمیت اراده و بیان موانع تاثیر اصل حاکمیت اراده یعنی نظم عمومی، قانون، اخلاق حسنه‌ و نقش آن در معاملات اعضاء بدن می‌پردازیم. این مقاله را با اهتمام به شناخت نوع معاملات از جنبه‌های مختلف حقوقی و تقسیم‌بندی‌هایی که بر اساس ماهیت عقود انجام شده است و تحلیل آنها در موضوع به اتمام می‌رسانیم.

واژه های کلیدی: اقسام انتقال عضو، تاریخچه پیوند اعضاء در ایران، مالیت اعضاء بدن انسان ، اعضاء بدن افراد زنده، معامله اعضای بدن

فهرست مطالب

چکیده ۶
مقدمه ۷
اقسام انتقال عضو ۹
۱) حالات مختلف انتقال عضو ۹
الف. تامین عضو از انسان زنده ۹
ب. تأمین عضو از جسد ۱۰
۲) انواع اعضاء قابل پیوند ۱۰
۳) بررسی حقیقت مرگ ۱۲
الف. تعریف مرگ ۱۲
ب. اغماء ۱۵
فصل اول: بررسی شرایط اساسی صحت معامله در انتقال اعضاء بدن ۱۶
مبحث اول: مالیت اعضاء بدن ۱۷
گفتار اول: شناخت مفهوم مال ۱۷
۱٫ تعریف لغوی مال ۱۷
۲٫ تعریف اصطلاحی ۱۸
گفتار دوم: مالیت در حقوق مدنی ایران ۱۹
۱٫ مالیت نوعی ۲۰
۲٫ مالیت شخصی ۲۰
گفتار سوم: مالیت اعضاء بدن انسان ۲۱
مبحث دوم: مشروع، معین و قابل تسلیم بودن مورد معامله ۲۳
گفتار اول: مشروع بودن مورد معامله ۲۳
گفتار دوم: معین و قابل تسلیم بودن ۲۶
مبحث سوم: مشروعیت جهت معامله اعضاء بدن ۲۸
گفتار اول: مفهوم جهت ۲۸
گفتار دوم: جهت در معامله اعضاء بدن انسان ۳۱
مبحث چهارم: رابطه حقوقی انسان با اعضاء بدن خویش ۳۲
گفتار اول: شناخت مفهوم ملکیت ۳۳
۱٫ معنای مالکیت ۳۳
۲٫ مالکیت بر جسم ۳۴
گفتار دوم: شناخت مفهوم حق ۳۵
۱٫ معنای حق ۳۵
۲٫ حقوق مربوط به شخصیت ۳۶
۳٫ اوصاف حقوق مربوط به شخصیت ۳۸
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در قلمرو حقوق مربوط به شخصیت ۳۹
فصل دوم: بررسی اثر اصل حاکمیت اراده در انتقال اعضاء بدن ۴۱
مبحث اول: اصل حاکمیت اراده ۴۱
مبحث دوم: عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده ۴۳
گفتار اول: معامله اعضاء بدن در عرصه مقررات آمره ۴۴
گفتار دوم: معامله اعضاء بدن در عرصه نظم عمومی ۴۷
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در عرصه اخلاق حسنه ۵۰
فصل سوم: ماهیت معامله اعضاء بدن انسان ۵۵
مبحث اول: ماهیت معاملات اعضاء بدن انسان به اعتبار شرایط انعقاد ۵۶
گفتار اول: معامله اعضاء بدن انسان و ماده ۱۰ قانون مدنی ۵۷
گفتار دوم: معامله اعضاء بدن انسان و عقد بیع ۵۹
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن انسان و جعاله ۶۱
گفتار چهارم: معامله اعضاء بدن انسان و هبه ۶۳
گفتار پنجم: رضایی یا تشریفاتی بودن عقد ۶۵
مبحث دوم: ماهیت معامله اعضاء بدن انسان به اعتبار موضوع و هدف اقتصادی ۶۶
گفتار اول: معوض یا مجانی بودن معاملات ۶۶
گفتار دوم: مسامحی یا معاملی بودن معاملات ۶۸
منابع ۶۹

منابع

لاریجانی، باقر، پیوند اعضاء، تهران: برای فردا، چاپ اول، ۱۳۸۲٫

نفر، محسن، معرفی و تشریح سیستم پیشنهادی organ sharing در ایران، مقالات اولین همایش پیوند اعضا از افراد دچار مرگ مغزی، تهران: مرکز دیالیز و پیوند اعضاء وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۷۹٫

حقیقی، زهره، پیوند اعضاء و مرگ مغزی از دیدگاه اسلام، کنگره پزشکی قانونی کشورهای اسلامی، تهران: سازمان پزشکی قانونی کشورهای اسلامی، ۱۳۸۳٫

یگانگی، فاطمه، بررسی تطبیقی احکام پیوند، تشریح و تلقیح در فقه امامیه و حقوق ایران، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه قم، به راهنمایی محمد علی راغبی، ۱۳۷۸٫

ره‌پیک، حسن، نظریه‌ی جهت در اعمال حقوقی، تهران: موسسه اطلاعات، چاپ اول، ۱۳۷۶٫

شکور، عباس، مرگ مغزی، پیوند اعضاء، مردم، مقالات اولین همایش سراسری پیوند اعضاء از افراد دچار مرگ مغزی، تهران: مرکز دیالیز و پیوند اعضاء وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۷۹٫

طباطبایی، سید محمود، مرگ مغزی و پیوند اعضاء، مقالات اولین همایش سراسری پیوند اعضاء از افراد دچار مرگ مغزی، تهران: مرکز دیالیز و پیوند اعضاء وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ۱۳۷۹٫

صفایی، سید حسین، قاسم زاده، سید مرتضی، حقوق مدنی: اشخاص و محجورین، تهران: سمت، چاپ چهارم، ۱۳۷۸٫

صفایی، سید حسین ، دوره مقدماتی حقوق مدنی، ج ۲، تهران: میزان، چاپ سوم، ۱۳۸۴٫

مقدمه

تاریخچه پیوند اعضاء در ایران

هزینه‌های هنگفت برنامه همودیالیز بیماران کلیوی، مقامات بهداشتی ایران را بر آن داشت تا در زمینه راه‌اندازی «پیوند اعضاء» تلاش کنند. اولین پیوند قرنیه در ایران در سال ۱۳۳۵ در تهران توسط آقای دکتر شمس، با موفقیت انجام شد و در سال ۱۳۴۷ اولین پیوند کلیه در شیراز توسط دکتر خدا دوست انجام گرفت.

اولین پیوند کلیه اهدایی از اعضای خانواده در ایران در سال ۱۳۴۷ توسط آقای دکتر محمد سنادیزاده و همزمان در شیراز اولین پیوند کلیه از جسد، توسط آقای دکتر روح‌ا… کدیور صورت پذیرفت. قبل از پیروزی انقلاب اسلامی حدود ۶۰ پیوند کلیه در ایران انجام شد و بیشتر کلیه‌ها از اروپا توسط شبکه کاشت و پیوند اروپایی با قیمت جهانی۸۰ الی ۱۰۰ هزار دلار وارد می‌شد. پس از انقلاب اسلامی پیوند به مدت چند سال به طور کلی متوقف شد، تا اینکه از سال ۱۳۶۴ به همت انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوی ایران و نیز آقای دکتر ناصر سیم‌فروش و همکارانشان پیوند کلیه در ایران شتاب گرفت و با آموزش تیم‌های مختلف پیوند توسط این مرکز، مراکز پیوند متعددی در مراکز دانشگاهی ایران راه‌اندازی شد و طی سـال های ۶۹ – ۱۳۶۴ حدود ۱۳۰۰ مورد پیوند کلیه در ایران انجام شد، که اکثرا از منابع دهنده زنده خویشاوند و غیر خویشاوند بوده است و بر همین اساس است که امروزه انجمن خیریه حمایت از بیماران کلیوی ایران به عنوان بانی و بنیانگذار پیوند اعضاء در ایران مطرح می‌باشد.

اولین پیوند قلب در سال ۱۳۷۲، در شهر تبریز توسط آقای دکتر عباس‌قلی دانشور و در شیراز توسط آقای دکتر محمد‌علی شجریان و در سال ۷۲ توسط آقای دکتر حسین ماندگار در تهران انجام شد و اولین پیوند کبد در شیراز در تیر ماه سال ۷۲ توسط آقای دکتر سیدعلی ملک حسینی انجام شد و اولین پیوند مغز استخوان نیز در تهران توسط آقای دکتر اردشیر قوام زاده در سال ۷۲ صورت پذیرفت و اولین بخش پیوند مغز و استخوان در شیراز به همت آقای دکتر منصور حق‌شناس دایر گردید. هم اکنون نیز مانند سایر مراکز پیشرفته دنیا این بخش در ایران فعال می‌باشد. [۱]

با این حال ذکر این نکته ضروری است که علیرغم اینکه روزانه با موارد بسیاری از مرگ مغزی در کشورمــان رو به رو هستیم، برداشت عضو از جسد به عنوان امـری شایع شناخته نــمی شود و بنابر ادعا، بیشترین مرگ مغزی و کمترین انتقال عضو را در ایران داریم.[۲] به طور مثال در حالی که آمار اهداء عضو از بیماران مرگ مغزی در جهان ۳۵ نفر به ازای یک میلیون نفر است، این آمار در ایران در سال ۸۵، ۷/۱ میلیون می‌باشد.[۳] کشورهای دیگر درخصوص اهدای عضو به افراد نیازمند به عضو، فعالیت‌هایی را انجام داده و تدابیر ویژه‌ای در این خصوص اندیشیده‌اند و در بعضی کشورهای اروپایی نیز درصد قابل توجهی از افراد در زمان حیات خود، راضی به این امر می‌شوند.

با تلاش های صورت گرفته و پرداختن به مساله اعطاء عضو در رسانه‌ها، به منظور بالا بردن اطلاعات پزشکی در این زمینه و شفاف سازی موضوع در جامعه، خوشبختانه در سال‌های اخیر و با محوریت تهیه « کارت اهدای عضو»، میانگین اهدای عضو در ایران به ۹/۲ نفر در یک میلیون رسیده است. [۴]

فصل اول: بررسی شرایط اساسی صحت معامله در انتقال اعضاء بدن

قانونگذار برای احراز صحت معاملات شرایطی را وضع کرده است که وجود تمام آنها لازمه صحت و فقدان هر یک از آنها موجب عدم صحت معاملات می باشد. به عبارت دیگر از منظر قانون مدنی قراردادهایی غیر صحیح است که یکی از شروط مصرحه در قانون در آنها احراز نشود. این شروط که در ماده ۱۹۰ قانون مدنی بیان شده اند، می توانند ناظر به معاملین و یا عوضین معامله باشند. قصد و رضای طرفین ، اهلیت ایشان، موضوع معین و مشروعیت جهت معامله، چهار شرط اساسی در این رابطه اند. فقدان این شرایط همیشه دارای یک اثر نیست و گاه باعث بطلان و گاه موجب عدم نفوذ می شود. بنابر این لفظ صحت در این ماده در برابر بطلان و عدم نفوذ به کار رفته است.

تمامی قراردادها و از جمله آنها معاملات راجع به اعضاء بدن، خواه در قالب عقود معین و خواه در قالب قراردادهای ماده ۱۰ قانون مدنی، بایستی برای رسمیت یافتن و الزام آور بودن واجد شروط فوق باشند.

بررسی تفصیلی تمامی این شروط، از حوصله بحث حاضر خارج است. دو شرط اولیه این ماده یعنی قصد و رضای طرفین و اهلیت ایشان نیز، امری است که در بحث معامله اعضاء بدن انسان، نقش خاصی ندارد و می بایستی به عنوان مقدمه و پیش شرط این معاملات، آن را موجود فرض کرد. از این رو برای پرهیز از اطاله کلام و توجه بیشتر به سر فصل های ضروری، از پرداختن به این شروط خودداری می کنیم و در ادامه گفتار حاضر، به توابع و ملحقات دو شرط اساسی تر، یعنی ویژگی های مورد معامله و مشروعیت جهت معامله خواهیم پرداخت. در ابتدا، به ویژگی های مورد معامله در معامله اعضاء بدن خواهیم پرداخت. بنابر تعریف قانون مدنی مورد معامله عبارت از چیزی است که در قرارداد مورد تعهد واقع می شود. مالیت داشتن، دارا بودن منفعت مشروع، معین و قابل تسلیم بودن از شروط مورد معامله است که به بحث پیرامون آنها خواهیم پرداخت.

[۱] – باقر لاریجانی، باقر لاریجانی، پیوند اعضاء، تهران: برای فردا، چاپ اول، ۱۳۸۲، ص۲۱٫

[۲] – مصاحبه مسئول واحد فراهم آوری اعضا پیوندی دانشگاه شهید بهشتی، خبرگزاری فارس ۲۴/۴/۱۳۸۵٫

[۳] – مصاحبه مسئول واحد فراهم آوری اعضا پیوندی دانشگاه شهید بهشتی، همان.

[۴] – مصاحبه مسئول واحد فراهم آوری اعضا پیوندی دانشگاه شهید بهشتی، روزنامه مردم سالاری ۲۵/۱/۱۳۸۸٫

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .