عنوان

مقاله فرقه ها و احزاب سیاسی در دو قرن اول و دوم هجری قمری(۱۱۴-۱۸۳ هجری قمری)

تعداد صفحات: ۲۵

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

 در فاصله سال های (۱۱۴-۱۸۳ هـ .ق )، مصادف با سال های امامت امام جعفر صادق و امام موسی کاظم ( ع)، جامعه و امت اسلامی از نظر فکری- مذهبی عرصه ی تاخت و تاز فرقه ها و نحله های انحرافی متعددی بود. به همین جهت مسلمانان دچار سردرگمی و حیرت گسترده ای شده بودند.

فرقه های کلامی، اولین گروه های فکری بودند که در جامعه ی اسلامی به صورت مشخص شکل گرفتندو منظور از آنها، فرقه هایی هستند که مسائل اصلی و علت افتراق آنها با دیگران، مسائل مذهبی و کلامی و همچنین مسائل سیاسی بوده است. ( رضایی، ۱۶:۱۳۹۱).

یکی از فرقه هایی که در عصر امام صادق (ع) حضور و ظهوری فعال داشتند، گروه خوارج بودند. آنان از زمان حضرت علی (ع) و در جنگ صفین و پس از ماجرای حکمیت پدید آمدند و به مقابله با امام علی (ع) پرداختند و معتقد بودند که آن وی در امر حکمیت مرتکب خطا شده و باید توبه کند و چون حضرت توبه نکرد، او را به کفر متهم نموده و با او جنگیدند.

بازماندگان آنان نیز بعدها با عقاید انحرافی و تعصبات خشک و در عین حال مقدس مآبی خویش، در مقابل دیگر ائمه معصومین(ع) ایستادند. با وجود آنکه بشدت از سوی خلفای اموی و عباسی تعقیب شدند، ولی هیچگاه بطور کامل از بین نرفتند و گاه گاهی موجبات نگرانی و تهدیدات ویرانگری برای خلفاء وقت محسوب می شدند.

فرقه زیدیه، یکی دیگر از فرقه هایی بود که در نیمه اول قرن دوم هـ . ق. و به دنبال قیام نافرجام زید بن علی در سال ۱۲۲ ق، شکل گرفت. پس از شهادت امام سجاد (ع)، بین شیعیان حسنی و حسینی بر سر جانشینی آن امام اختلاف بروز کرد . گروه اندکی معتقد به امامت پسرش زید بودند، که بعدها به زیدیه شهرت یافتند ( طباطبایی، ۳۳:۱۳۶۰ ).

واژه های  کلیدی:فرقه  و احزاب، فرقه خوارج، امامیه، زیدیه، معتزله، مرجئه،

 فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۵
۱- امامیه ۷
۲- خوارج ۱۰
۳- مرجئه ۱۲
۴- معتزله ۱۳
۵- متصوّفه ۱۴
۶-کیسانیه ۱۵
۷- غلات ۱۶
۸- زنادقه ۱۷
۹- زیدیه ۱۸
۱۰- اسماعیلیه ۲۰
چگونگی تعاملات ائمه اطهار (ع) با فرقه ها و احزاب سیاسی موجود ۲۱
منابع و مآخذ ۲۲

منابع

 قرآن

صحیفه سجادیه

جعفریان، رسول ( ۱۳۷۱ ). حیات فکری و سیاسی امامان شیعه. قم : انصاریان.

ــــــــــــــــــ ( ۱۳۸۹). تاریخ خلفا. قم : دلیل ما.

ـــــــــــــــــــ ( ۱۳۷۹ ). مقالات تاریخی. قم : دلیل ما.

دایره المعارف تشیع ( ۱۳۷۳). تهران : سعید محبی.

پیشوایی، مهدی(۱۳۹۰). سیره پیشوایان. قم:مؤسسه امام صادق (ع).

خاکرند ، شکرالله ( ۱۳۹۰ ). سیر تمدن اسلامی. قم : بوستان کتاب.

جعفری، محمد حسین ( ۱۳۷۳ ). تشیع در مسیر تاریخ. ترجمه محمد تقی آیت اللهی، تهران : فرهنگ اسلامی.

ادیب، عادل ( ۱۳۶۶ ). زندگانی تحلیلی پیشوایان ما. ترجمه اسدالله مبشری، بی تا : فرهنگ اسلامی.

قانعی، سعید ( ۱۳۷۹ ). زندگانی چهارده معصوم (ع). تهران : نغمه.

پارسانیا، سعید ( ۱۳۷۶ ). حدیث پیمانه. قم :امور اساتید.

نوبختی، حسن بن موسی ( ۱۳۸۱ ). فرق الشیعه. ترجمه جواد مشکور، تهران : علمی و فرهنگی.

طباطبایی، محمد حسین ( ۱۳۶۰ ). ظهور شیعه. بی جا : فقیه.

ــــــــــــــــــــــــــ( ۱۳۶۰ ). شیعه در اسلام. قم : علمی و فکری علامه طباطبایی.

مغنیه، محمد جواد ( ۱۳۹۰ ). شیعه و زمامداران خود سر. ترجمه مصطفی زمانی، تهران : نبوی.

خامنه ای، علی ( بی تا ). پیشوای صادق (ع). تهران : سید جمال.

مقدمه

 در فاصله سال های (۱۱۴-۱۸۳ هـ .ق )، مصادف با سال های امامت امام جعفر صادق و امام موسی کاظم ( ع)، جامعه و امت اسلامی از نظر فکری- مذهبی عرصه ی تاخت و تاز فرقه ها و نحله های انحرافی متعددی بود. به همین جهت مسلمانان دچار سردرگمی و حیرت گسترده ای شده بودند.

در مورد اینکه چه عوامل و زمینه هایی از همان ابتدا، باعث ظهور فرقه ها و احزاب سیاسی گوناگون در جامعه اسلامی گردید، نظرات فراوان و متعددی وجود دارد. آنچه تاریخ گواهی می دهد و شواهد نیز آن را تأیید می نمایند: بی توجهی به نص الهی درباره امامت علی (ع)، جایگزینی افراد ناصالح در منصب امامت، در اختیار گرفتن دو نقش سیاسی و دینی جامعه ی اسلامی همزمان با هم و ناتوانی صاحب منصبان در پاسخگویی صحیح و منطقی به برخی از مسائل، از جمله مسئله ارث پیامبر، قتال و مهم تر از همه، پاسخ های ناصواب ایشان به مسائل کلامی، باعث ایجاد نارضایتی و سردرگمی عده ی از مسلمانان گردید.

در کنار موارد مذکور، جلوگیری از تدوین حدیث و نفوذ آثار فرهنگی یهود و تفسیرهای انحرافی از دین و مهم تر از این، کنار زدن اهل بیت از صحنه سیاسی جامعه، باعث گسترش دامنه ی اختلاف گردید و خوارج به سهم خود، مهمترین انشعاب فکری – سیاسی را بوجود آوردند. ( جعفریان، ۱۳۷۱:۴۹-۵۰).

اما مهمترین عاملی که موجبات اختلافات بیش از حد را  بین امت فراهم نمود، مساله « امامت و خلافت » بود . دامنه این اختلافات آنقدر بالا گرفت، که به قولی، به هفتاد و دو فرقه منشعب شد و تنها چیزی که آنها را دور یک محور جمع می کرد، کلمه فرا گیر « اسلام » بود. ( دایره المعارف تشیع، ۹:۱۳۷۳ ).

از همان آغاز، برخورد با آثار مدوّن فرهنگ های مختلف و ترجمه آنها، ذهنیت جامعه اسلامی را در برابر سوالات جدیدی قرار داد، این در حالی بود که جامعه فاقد یک حرکت فرهنگی اصیل بود که بتواند به این سوالات پاسخی در خور دهد. در نتیجه مسلمانان در خطر التقاط، اثر پذیری و تزلزل قرار گرفتند. رواج اندیشه های الحادی و گرو های زندیقی در مناطق مختلف از جمله در خود مکه نشانه هایی از این خطر بود. (پیشوایی، ۳۶۶:۱۳۹۰ ) عامل دیگری که موجبات انحراف را فراهم نمود، پیشی گرفتن حرکت های سیاسی بر حرکت های اعتقادی بود. این مسئله منطقه ی آسیب پذیری اعتقادی و زمینه ی انحراف سیاسی را پدید آورد. زمینه های انحراف در سده های نخستین بیش تر به فرقه سازی مذهبی انجامید. (همان :۸۲ ).

فرقه های کلامی، اولین گروه های فکری بودند که در جامعه ی اسلامی به صورت مشخص شکل گرفتندو منظور از آنها، فرقه هایی هستند که مسائل اصلی و علت افتراق آنها با دیگران، مسائل مذهبی و کلامی و همچنین مسائل سیاسی بوده است. ( رضایی، ۱۶:۱۳۹۱). عامل دیگری که در شکل گیری فرقه ها در دو قرن اول و دوم هجری نقش زیادی داشت،محدودیت ها و موانعی بود که بنی امیه و بنی عباس برای اهل بیت (ع) که سرچشمه های پاک اندیشه های الهی بودند بوجود آورده و میدان را در اختیار بدعت گذاران و فرقه سازان قرار دادند. سیاست امویان نابودی اندیشه اسلامی، در هم شکستن وجدان عمومی، از حساسیت انداختن احساسات مذهبی مسلمانان و در نهایت تخدیر شعور مردم بوده است ( خاکرند، ۳۴۶:۱۳۹۰ و ۳۵۲ ).در همین راستا دوری ائمه (ع) از عراق – سرزمین ظهور فرقه ها- سبب بروز برخی از  انحرافات شد. از جمله، اعتقاد برخی از عراقی ها به امامت محمد بن حنیفه به عنوان امام مفترض الطاعه ( جعفریان، ۷۰۲:۱۳۸۹ ).

۱- امامیه

 بحث امامت، گرچه یک بحث کلامی است، ولی دارای آثار فراوانی در فقه شیعه، بویژه فقه سیاسی آن است(پارسانیا،۶۳:۱۳۷۶ ). در عین حال یکی از پیچیده ترین و بحث برانگیز ترین مسائل و مباحث تاریخ اسلام می باشد. به حدی بر سر این مساله در جهان اسلام منازعه و مباحثه درگرفته است، که برخی بی پروا، چنین ادعا کرده اند که : « ما سل سیف  فی الاسلام علی قاعده دینیه مثل ما سل علی الامامه فی کل زمان، شمشیری که برای امامت در همه زمانها کشیده شد، برای هیچ اصل دینی از نیام بر نیامد » ( کمپانی زارع، ۴۲:۱۳۸۷).

نوبختی نیزدر این ارتباط می نویسید : « از زمان رحلت حضرت محمد (ص) همه فرقه های اسلام – از شیعه و دسته های دیگر- در هر روزگاری و در حیات هر امامی و یا پس از در گذشت او، اختلافشان درباره مسئله امامت بوده است » ( نوبختی، ۳:۱۳۸۱ ).

از نظر تاریخی نیز، آغاز پیدایش امامت، برای اولین بار به تاریخ تشیع و زمان حیات پیامبر(ص) برمی گردد. خود آن بزرگوار بارها فرموده بودند که هر یک از شما، با اجابت دعوت من سبقت گیرد وزیر و جانشین و وصی من است ( طباطبایی، ۴:۱۳۶۰ – ۵ ). پیروان علی (ع) نظر به مقام و منزلتی که آن حضرت نزد پیامبر (ص) و صحابه داشت، مسلّم می دانست که خلافت و مرجعیت پس از پیامبر(ص)، از آن علی(ع) می باشد ( همان :۷ ).

گفته می شود که شیعه ی امامیه قدیمی ترین مسلک سیاسی اسلامی است و این عقیده سیاسی در عصر عثمان بوجود آمد و در زمان خلافت حضرت علی (ع) تکمیل شد. ( مغنیه، ۵۷:۱۳۹۰ ) البته از همان زمان پس از رحلت پیامبر (ص) عده ای به علت شایستگی علی (ع) برای این مقام، او را واجب الاطاعه پس از رسول خدا دانستند و معتقد بودند باید گوش به فرمان او باشند و پیروی از غیر او را، کافر و گمراهی دانستند ( نوبختی، ۲۱:۱۳۸۱-۲۴ ) در عین حال این گروه در دوران اختناق، با استتار و تقیه می زیستند ( خامنه ای، بی تا :۱۰۴).

اما سخت ترین زمان برای شیعه امامیه در تاریخ، همان زمان حکومت بیست ساله ی معاویه بود که پیروان آن هیچگونه مصونیتی نداشته و دو تن ائمه نخستین آن یعنی امام دوم و سوم، کمترین وسیله ای برای برگرداندن اوضاع ناگوار در اختیار نداشتند (طباطبایی،۲۲:۱۳۶۰).

واقعه کربلا از حوادث تعیین کننده در جریان تکوین این مسلک در تاریخ بود و جدایی تاریخی آن از دیگر گروهای موجود در جامعه، بتدریج صورت گرفت و قطعی شد. ( جعفریان، ۲۲۵:۱۳۸۰ ) از سوی دیگر، شیوه بیدادگری و بی بندباری حکومت های وقت و قیافه مظلومیت و تقوی و طهارت پیشوایان اهل بیت، آنان را روز به روز در عقاید شان استوارتر ساخت ( طباطبایی، ۲۵:۱۳۶۰ ).

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .