عنوان

مقاله طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری

تعداد صفحات: ۴۱

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

پژوهش های متعددی درخصوص سرمایه فکری صورت گرفته و این پژوهش ها منجر به چارچوب های متفاوتی جهت تعریف ، طبقه بندی و اندازه گیری آن شده است. آنچه تمامی نویسندگان در مورد آن اتفاق نظر دارند این است که سرمایه فکری ارزش ناملموس یک سازمان را نمایش می دهد و تمامی تعاریف بر این اصل استوار است که سرمایه فکری، مجموع دارایی های ناملموس سازمان اعم از دانش (بخشی از سرمایه انسانی)، سرمایه ساختاری، سرمایه ارتباطی ، سرمایه سازمانی، سرمایه داخلی و سرمایه خارجی است (جعفری و رضایی نور، ۱۳۸۵، ۴۲).

سرمایه فکری شامل حاصل جمع دانش اعضای یک سازمان و کاربرد عملی دانش اعضای سازمان است (روس و روس ۱۹۹۷)[۱].

سرمایه های فکری دارای اجزایی هستند که در یک طبقه بندی ساده شامل سه نوع سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری است (بونتیس و دیگران، ۲۰۰۰)[۲].

تا اوایل د هه ی ۱۹۵۰ ، عامل اصلی عقب ماندگی کشورهای در حال توسعه ر ا عمد اً کمبود سرمایه های  مالی و فیزیکی می پنداشتند. در چارچوب چنین طرز فکر ی، این کشورها از راه های مختلف و با توسل به دوست و دشمن به کسب سرمایه می پرداختند. این امر، موجب تشدید وابستگی و تخریب بنیان های اقتصادی و سیاسی این قبیل کشورها می شد. اما امروزه ، روشن شده که تزریق مقادیر متنابهی از سرمایه های فیزیکی و مالی لزوماً تسریع روند رشد و توسعه ی این کشورها را در پی ندارد بلکه کشورهایی که از سازمان های قوی و نهادهای اداری  کارآمد و در عین حال از سرمایه های انسانی کارا و متخصص برخوردارند، می توانند سرمایه ی فیزیکی و ما لی خود را به نحو مناسب تری جذب و در تسریع روند رشد و توسعه به کار گیرند .در عصر کنونی که انقلاب دانش نامبرده شده است دانش در مقایسه با سایر عوامل تولید از قبیل زمین، ماشین آلات و … از اهمیت بیشتری برخوردار شده است. یکی از مهمترین ویژگی دانش ، نامشهود بودن آن است بدین معنا که غیر قابل لمس و نامحسوس است و تعیین ارزش واقعی و اندازه گیری آن بسیار مشکل است اگرچه در گذشته سازمانها با استفاده از روش های حسابداری قادر به اندازه گیری و محاسبه ارزش و اندازه عوامل تولید خود بوده اند. با توجه به سیر تغییرات  دانش در جهان می توان چنین نتیجه گرفت که در گذشته بیشتر دارایی های سازمان قابل لمس بوده است و امروزه بخش وسیعی از دارایی های سازمانها نامشهود است. دانش یا سرمایه فکری به عنوان یک  عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارایی های فیزیکی ارجعیت بیشتری پیدا کرده است. سرمایه فکری بیشتر مبتنی بر دانش و اطلاعات می باشد و می تواند شامل هر چیزی از قبیل وفاداری مشتری گرفته تا مهارت های تکنولوژی باشد که تأثیر مهمی بر فرآیندهای نوآوری سازمانی دارد.

سرمایه فکری به دلیل اهمیت عناصر تشکیل دهنده آن سرمایه انسانی، سرمایه ساختاری، سرمایه مشتری ،سرمایه فیزیکی تأثیر قابل توجهی بر عملکرد سازمانها خواهد داشت.(زاهدی،م و لطفی زاده،ف.۱۳۸۹،۶۳-۳۹). پژوهش ها و تحقیقات فراوان در زمینه تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد  مالی شرکت ها صورت گرفته است که می تواند به تحقیق (باسی و بورن ، ۱۹۹۹، ۴۳۲- ۴۱۴) [۳].در امریکا انجام شده است اشاره کرد. از سوی دیگر دنیای امروز، اقتصاد صنعتی را پشت سر گذاشته و وارد اقتصاد مبتنی بر دانش شده است .  اقتصاد مبتنی بر دانش اقتصادی است که در آن تولید و بهره وری از دانش، نقش اصلی را در فرآیند ایجاد ثروت ایفا می کند (چن و همکارانش ، ۲۰۰۵، ۳۹۶-۳۸۵)[۴]. یکی از ویژگی های متمایز اقتصاد مبتنی بر دانش، جریان هنگفت سرمایه گذاری در سرمایه انسانی و تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات است. اقتصاد دانش جدید به گونه بلقوه منابع نامحدودی ارائه می کند؛ زیرا ظرفیت انسانی برای ایجاد دانش نامحدود است . دارایی های نامشهود و سرمایه فکری سریعاً مکمل دارایی های فیزیکی می شوند.

سرمایه فکری شامل حاصل جمع دانش اعضای یک سازمان و کاربرد عملی دانش سازمان است) روس و روس  ۱۹۹۷،۴۲۶-۴۱۳).[۵] به بیان دیگر، سرمایه فکری عبارت است از مواد فکری  از قبیل دانش و اطلاعات و مالکیت (دارائی) معنوی وتجربه که باعث ایجاد ثروت می شوند(استیوارت،۱۹۹۷)[۶] .

مار[۷] و همکارانش دلایلی را برای توجه و اندازه گیری سرمایه فکری برشمردند که عبارت است از :

۱- کمک رساندن به سازمانها برای تنظیم استراتژیها

۲- ارزیابی اجزای  استراتژی ها

۳- کمک به تصمیمات گسترش و تنوع آنها

۴- استفاده از نتایج اندازه گیری سرمایه های فکری به عنوان مبنایی برای جبران خدمات.

۵- اندازه گیری ارزش و عملکرد شرکت ها[۸].

۶- هم چنین اندازه گیری سرمایه فکری به طور کامل و دقیق، می تواند ارزش و عملکرد شرکتها را اندازه گیری کند چون در یک جامعه مبتنی بر دانش ، دانش بخش مهمی از ارزش یک کالا و نیز بخش مهمی از ثروت یک شرکت را تشکیل می دهد، و در نهایت باید گفت که شرکت ها نه تنها نیاز دارند تا دارایی های نامشهود خود را شناسایی ، اندازه گیری و مدیریت کنند، بلکه باید همواره سعی کنند تا این دارایی های نامشهود را به طور مستمر بهبود بخشند. سازمان هایی که نتوانند دارایی های دانشی خود را به طور مستمر ارتقاء دهند بقاء خود را با خطر از دست دادن فنای خود مبادله می کنند. اگرچه ما قادر به اندازه گیری دقیق این سرمایه ها نیستیم ولی حداقل با توجه به آنها و اطلاع از نقش آنها در  عملکرد سازمانی سازمان ها به اهمیت سرمایه گذاری بر این دارایی هایی پی خواهیم برد(مار و همکارانش ۲۰۰۳،۷۸۱-۷۷۱).

واژه های کلیدی: نظریه های سرمایه فکری ، مدل های طبقه بندی سرمایه فکری ، روش های اندازه گیری سرمایه فکری، شیوه اندازه گیری سرمایه فکری

  فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۸
نظریه های مربوط به سرمایه فکری ۱۰
تعاریف مختلف سرمایه فکری ۱۱
مدل های طبقه بندی سرمایه فکری ۱۵
۱- ادوینسون و مالونه (۱۹۹۷) ۱۶
۲-سویبی (۱۹۹۷) ۱۹
۳- طبقه بندی نورتون و کاپلان (۱۹۹۲) ۲۱
طبقه بندی روش های اندازه گیری سرمایه فکری ۲۲
۱-ارزش افزوده اقتصادی ۲۲
۲- کارت نمره متوازن ۲۳
۳- ترازنامه نامرئی ۲۳
۴- کنترل دارایی های ناملموس ۲۴
۵- روش جهت یابی تجاری اسکاندیا ۲۴
۶- شاخص سرمایه فکری ۲۴
۷- نرخ بازده دارایی ها ۲۵
۸- روش تشکیل سرمایه بازار ۲۵
۹- کارگزار تکنولوژی ۲۶
۱۰- روش سرمایه فکری مستقیم ۲۶
۱۱-روش های مالی و مراحل اندازه گیری مالی سرمایه فکری ۲۶
۱۲- مدل مدیریت سرمایه فکری ۲۷
۱۳- کیوتوبین ۲۷
۱۴- هوش سرمایه انسانی ۲۷
۱۵-مدل کارگزار فناوری ۲۸
۱۶- روش ارزشگذاری جامع ۲۸
ارزیابی تحلیلی – تطبیقی و مدل های سنجش سرمایه فکری ۲۹
طبقه بندی شیوه اندازه گیری سرمایه فکری از دید کلینت و دارن ۳۰
۱- روش های محاسبه مستقیم سرمایه فکری ۳۱
۲-روش های برآورد ارزش بازاری سرمایه ۳۱
۳- روش های برگشت دارایی ها ۳۱
۴- روش های کارت امتیاز ۳۱
نحوه محاسبه سرمایه فکری ( با استفاده از مدل پالیک ) شاخص های عملکرد مالی شرکت ها ۳۲
محاسبه سرمایه فکری با استفاده از مدل پالیک ۳۲
نتیجه گیری ۳۵
منابع ۳۶

 منابع

رهنمای رودپشتی، ف، و هدی همتی، ۱۳۸۸، « بررسی ارتباط بین سرمایه فکری با متغیرهای نوین سنجش عملکرد مبتنی بر ارزش آفرینی»، مطالعات مالی، شماره ۲، صفحه ۱۱۱ -۱۳۴٫

رهنمای رودپشتی، ف، ۱۳۸۵، «بررسی و ارزیابی کارکرد ارزش افزوده اقتصادی و ارزش افزوده بازار جهت ارزیابی عملکرد اقتصادی شرکت ها» ، پژوهشنامه اقتصادی، ۱۷۵-۱۵۶٫

رهنمای رودپشتی،ف، و مجید زنجیردار، ۱۳۸۷، « تحلیل مقایسه ضرایب بتای سنتی و بتای کاهش در کلیه شرکت های صنعت خودرو و ساخت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران» ص ۱۲-۲٫

جعفری، م، جلال رضایی نور و رضا حسنون، ۱۳۸۵، « بازنگری مدل های اندازه گیری سرمایه فکری : یک رویکرد کل نگر» چهارمین کنفرانس بین المللی مدیریت، دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف ،۴۲٫

جونز،ک، ترجمه رضا تهرانی و عسگرنوربخش ،۱۳۸۴، « مدیریت سرمایه گذاری» ، انتشارات نگاه دانش، چاپ دوم.

محرابی امین و زمانی ،۱۳۸۹ « بررسی ارتباط بین سرمایه فکری و بازده مالی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران»، پایان نامه کارشناسی ارشد، مرکز آموزش عالی رجا.

.مدهوشی، م، و مهدی اصغری نژاد امیری، ۱۳۸۸، «سنجش سرمایه فکری وبررسی رابطه آن با بازده مالی شرکت ها ، بررسی های حسابداری و حسابرسی »، شماره ۵۷، ۱۱۶-۱۰۱٫

عباسی، ابراهیم، صدقی، امان گلدی،« بررسی تأثیر سرمایه فکری بر عملکرد مالی شرکت ها در بورس تهران»، بررسی های حسابداری و حسابرسی،شماره۶۰ ، تابستان ۱۳۸۹ ، ص ۶۳-۶۲٫

مقدمه

امروزه دانش منبع کلیدی استفاده و مزیت رقابتی شده است. همزمان با توسعه ارزش بازار سازمان های دانش محور، در دهه ۱۹۹۰ علاقه مندی وسیعی نسبت به مقوله سرمایه فکری [۱]پدید آمد. اولین بار رتبه- های مفهوم سرمایه فکری در سال ۱۹۶۹ توسط اقتصاد دانی به نام جان کنت گالبرت بیان گردید، دانش به عنوان یک دارایی در مقایسه با  انواع داراییها، دارای این طبیعت منحصر به فرد است که هر چه بیشتر استفاده شود، به  ارزش آن افزوده می شود . اجرای یک استراتژی های مؤثر مدیریت دانش و تبدیل شدن به یک سازمان دانش محور، به عنوان یک شرط الزامی برای موفقیت سازمان هاست.

تعاریف مختلفی از سرمایه فکری در منابع مختلف ارائه شده است آنچه که تمامی نویسندگان در مورد آن اتفاق نظر دارند این است که سرمایه فکری صورتی از دانش است که مزیت رقابتی ایجاد می کند و ارزش ناملموس یک سازمان را نمایش می دهد.اما هنوز بر سر یک تعریف خاص توافق ندارند ولی به هر حال ترکیب روشنی بین وجه نظری و کاربرد عملی سرمایه فکری وجود ندارد. اغلب صاحبنظران سرمایه فکری را به سه دسته سرمایه مشتری، سرمایه  انسانی، سرمایه ساختاری تقسیم می کنند. اگر مفاهیمی را که توسط محققان مختلف مورد استفاده قرار گرفته مورد بررسی قرار گیرد، گروهی از مفاهیم مشابه از میان واژه ها و ساختارها از قبیل نامشهودها، دانش و ایجاد ارزش هویدا می شود. از این رو در راستای تصور اولیه، سرمایه فکری ممکن است به عنوان مجموعه تمام دانش تعریف شود (استوارت ،۱۹۹۷، ۲۵)[۲]. که به وسیله کارکنان و شرکت در اختیار قرار گرفته شده است و یک مزیت رقابتی را ایجاد می کند و یا به تعبیری سرمایه فکری را  از مدار فکری از قبیل دانش، اطلاعات، اموال و تجزیه فکری تعریف کرده اند(بنیتس،۲۰۰۰، ۱۰۱) ، که شرکت ها به وسیله آنها می توانند مزیتی در جهت ایجاد ثروت داشته باشند.

از این گذشته می توان با سرمایه فکری به عنوان ترکیبی از دارایی های نامشهود یا دارایی های بی اهمیت که در ترازنامه افشا نمی شوند رو به رو شد و اگر این سرمایه فکری خوب مدیریت شود قادر است برای شرکت ها مزیت رقابتی و در نتیجه ایجاد ارزش به وجود آورد.

در سال ۱۹۹۷ ادوینسون و مالون سرمایه فکری را به دانشی که می توان به ارزشی تبدیل شود تعریف کرده اند. بروکینگ در سال ۱۹۹۶ سرمایه فکری ترکیبی از چهار بخش عمده دارایی های بازار، دارایی های انسانی محور، دارایی های فکری ، دارایی های زیر ساختی تعریف کرده است.

بنتیس در سال ۲۰۰۰ سرمایه فکری را به صورت مفهومی که تمامی منابع ناملموس و ارتباط داخلی آنها را طبقه بندی می کند تعریف نموده است . بنابراین مدیران نیاز دارند که بتوانند اثر تلاش های مدیریت دانش را بر عملکرد سازمان خود اندازه گیری کنند. به صورت تاریخی در علم حسابداری، دارایی های ناملموس در سرفصل تحت عنوان «سرقفلی»[۳] جای می گرفت و سرمایه فکری بخشی از این سرفصل به شمار می آمد  لیکن روشی برای شناسایی واندازه گیری این موارد ناملموس در سازمان ها فراهم نمی آورد. در پاسخ، مدل های اندازه گیری جدید در سطح سازمانها، سعی در ترکیب نمودن جنبه های ارزش افزای مالی و غیرمالی سازمان برای گزارش دهی می نماید. در این مقاله نظریه های مربوط به سرمایه فکری را مطرح نمود. و سپس به تعریف سرمایه فکری از دیدگاه های مختلف پرداخته و مدل های طبقه بندی سرمایه فکری مطرح و روش های اندازه گیری و سنجش سرمایه فکری بیان شده است.

نظریه های مربوط به سرمایه فکری

«دراکر»[۴] (۱۹۹۳) اندیشمند معروف مدیریت می گوید ما در حال وارد شدن به یک جامعه دانشی هستیم که در آن منابع اقتصاد اصلی، دیگر سرمایه بیشتر، منابع طبیعی و نیروی کار بیشتر و … نیست. قرن ۲۱، قرن اقتصاد دانش است. که قبل از آن اقتصاد صنعتی حاکم بوده است. در این اقتصاد، استفاده از دانش به عنوان عامل تولید، نقش کمی داشته است در صورتی که در اقتصاد دانشی، دانش یا سرمایه فکری به عنوان یک عامل تولید ثروت در مقایسه با سایر دارایی های مشهود فیزیکی،ارجعیت بیشتری پیدا می- کند. در این اقتصاد  دارایی های فکری به خصوص سرمایه های انسانی جز مهمترین دارایی های سازمان محسوب می شود و موفقیت بالقوه سازمان ها ریشه در قابلیت های فکری آنها دارد تا دارایی های مشهود.

دارایی های نامشهود شرکتها عامل مهمی در حفظ و تحقیق مزیت رقابتی پایدار آنها می شوند در مقایسه با سایر دارایی های مشهود، محیط کسب و کار آنها را به طور شگفت انگیزی تغییر می دهد. در قرن ۲۱ برروی اطلاعات، فناوری اطلاعات، تجارت الکترونیک ، نرم افزارها، مارک ها، حق الاختراع، تحقیقات و  نوآوری ها و … سرمایه گذاری می شود که همگی جز دارایی های نامشهود و سرمایه فکری دانش هستند تا جز دارایی های مشهود (سالیوان، ۲۰۰۰، ۹۱)[۵].

در پارادایم صنعتی قدیم شرکت ها تحت اصول  اقتصاد کمیابی عمل می کردند ولی امروزه این اصول صدق نمی کند. و شرکت ها در اقتصاد دانش تحت اصول اقتصاد فراوانی عمل می کنند. که این اقتصاد منابع و دارایی ها را به میزان فراوان در اختیار شرکت ها قرار می دهد که این نوع دارایی ها از نوع نامشهود است مثل فراوانی اطلاعات در اینترنت است ( همان منبع، ۹۲) .

در اقتصاد دانش مهمترین دارایی ، نامشهود هستند که استفاده از آنها از ارزش آنها کم نمی کند و حتی به ارزش آنها می  افزاید . مثل دانش و سرمایه فکری و … هستند. در صورتی که دارایی هایی مثل زمین، ماشین آلات و سرمایه پولی و… هستند که استفاده از آنها از ارزش آنها می کاهد.

امروزه سازمان ها نیاز دارند تا بتوانند دارایی های خود را از نو طبقه بندی کنند و باید آنها اهداف استراتژیک آنها را حمایت کنند و سهم آن ها را از ارزش سازمان به صورت کمی در آورند تا بتوانند این دارایی ها را با دارایی های رقبای خود بررسی کنند.

[۱]. Intellectual  capital

[۲]. Stewart,1997,25

[۳]. Good will

[۴]. Drucker,1993

[۵]. Sullivan,2000

[۱]. Roos, G. and Roos, J, 1997

[۲]. Bontis,2000

[۳]. Bassi- Buren.1999,414-432

[۴]. Chen,2005,385-396

[۵]. Roos,1997,413-426

[۶]. Stewart,1997

[۷]. Marr

[۸]. Corporate  Financial  Performance

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .