عنوان

مقاله خودناتوان سازی

تعداد صفحات:۲۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

در چنددهه پیش برگلاس و جونز^[۱] و همکارانش نظر دادند که افراد تلاش می­کنند تا شرایط رفتارشان را طوری تنظیم کنند که اگر عملکردشان ضعیف باشد، این شرایط پیش از فقدان توانایی و ارزشمندی به عنوان عملکرد ضعیف جلوه نماید. به عبارت دیگر، افراد مجموعه­ای از راهبردها را به کار می­گیرند تا به عنوان قربانیان شرایط و نه ناتوان به آن­ها نگریسته شود برگلاس و جونز این راهبردها را خود ناتوان­سازی نامیدند زیرا استفاده از آن ها ممکن است به تضعیف عملکرد بینجامد.

راهبردهای خودناتوان­ سازی آن شرایط پیش­آیندی هستند که افراد فراهم می­سازند به این امید که جانشین عواملی شوند که در آینده ممکن است شایستگی آنان را مورد تردید قرار دهد. آرمانی آن است که افراد این شرایط را در عوامل بیرونی جست وجو کنند نه در عوامل درونی به نظر برگلاس و جونز خودناتوان­سازی عبارت است از هر عمل یا زمینه عملی که به فرد امکان می­دهد تا شکست را به عوامل بیرونی (بهانه) و موفقّیت را (به منظور کسب افتخار) به عوامل درونی نسبت دهد.

انواع مختلفی از رفتارها و احساسات هستند که به عنوان راهبردها یا عوامل خودناتوان­ ساز شناخته شده­اند از قبیل مصرف دارو، مصرف الکل، اضطراب امتحان، اضطراب اجتماعی، نشانه­های بیماری فیزیکی ، فقدان تلاش و تمرین، انتخاب هدف­های غیرقابل دسترس ، فقدان آمادگی ،هانه­سازی ، چاقی، مسامحه کاری،  فقدان خواب، همنشینی زیاد با دوستان و یا درگیری در فعالیت­های بسیار (به نقل از هاشمی، ۱۳۸۰)

هیگینز (۱۹۹۰، به نقل از نیکنام و همکاران،۱۳۸۹) بنیان­های اصلی رفتارهای خودناتوان­ ساز را از گذشته تا روان­شناسی عزت­نفس آدلر دنبال می­کند که طبق آن، انگیزه­های افراد از نیاز به جبران احساسات ذهنی، حقارت و ضعف نشأت می­گیرند. در سال­های اخیر نیز، نظریه­های مختلفی از خودناتوان­ سازی تحت تئوری­های هدف (مارتین و همکاران،۲۰۰۳)، نیاز (الیوت و چرچ،۲۰۰۳)، انگیزش خودارزشی (کاوینگتون،۱۹۷۳)، خودتائیدی(سیگل و همکاران،۲۰۰۵) و خود تنظیمی (هندریکس و هیرت،۲۰۰۹) تعیین شده­است.

واژه های کلیدی: خودناتوان­ سازی، نظریه ­های مربوط به خودناتوان­ سازی، خودناتوان­ سازی تحصیلی،پیامدهای عاطفی خودناتوان­ سازی

فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۵
نظریههای مربوط به خودناتوانسازی ۷
۱-نظریه آدلر ۷
۲-نظریه موری ۸
۳-نظریه اسناد ۹
۴-نظریه خودارزشی ۱۱
۵-نظریه هدف ۱۲
تعریف خودناتوانسازی ۱۳
تعریف خودناتوانسازی تحصیلی ۱۷
زیربنای انگیزشی خودناتوانسازی ۱۸
تعریف مفهومی شک ۱۸
اساس عمومی-خصوصی خودناتوانسازی ۱۹
نقشهای خودحمایتی خودارتقایی ۲۰
خودناتوانسازی و عملکرد تحصیلی ۲۱
خودناتوانسازی و تقلب ۲۱
پیامدهای عاطفی خودناتوانسازی ۲۲
منابع ۲۳

منابع

شکر کن حسین،هاشمی شیخ شبانی ، سید اسماعیل ،نجاریان ، بهمن ،(۱۳۸۴). بررسی رابطه برخی پیشایند های مهم و مربوط به خود ناتوان سازی تحصیلی و رابطه ان به پیامد های برگزیده در دانش اموزان پسر سال اول دبیرستان های اهواز . مجله علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه شهید چمران اهواز ، ۳،۱۲، ۳، ۱۰۰-۷۷٫

اکبری، ابوالقاسم. (۱۳۸۱) مشکلات نوجوانی و جوانی. تهران: موسسه نشر ساوالان

نیکنام، ماندانا، حسینیان، سیمین، یزدی، سیده منور. (۱۳۸۹). رابطه باور های کمال گرایانه و رفتارهای خودنلتوان سازی در دانشجویان. مجله علوم رفتاری. ۴ (۲). ۱۰۸-۱۰۳

نیکنام، ماندانا. (۱۳۸۸). ارتباط و مقایسه باورهای کمال گرایانه و رفتارهای خودناتوان ساز در دانشجویان. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه الزهرا.

پروچسکا، جیمز و نورکراس، جان (۱۳۸۹). نظریه های روان درمانی ( نظام های روان درمانی). ترجمه: یحیی، سید محمدی، تهران: نشر روان ( تاریخ انتشار به زبان اصلی، ۲۰۰۷)

حیدری، محمود، خداپناهی، محمد کریم، دهقانی، محسن. (۱۳۸۸). بررسی ویژگی های روانسجی مقیاس خودناتوان سازی. تحقیقات علوم رفتاری. ۷ (۲) ۱۰۶-۹۷٫

حیدری، محمود، دهقانی، محسن، خداپناهی، محمد کریم، (۱۳۹۱). بررسی تاثیر شیوه فرزندپروری ادراک شده و جنس بر خودناتوان سازی. فصلنامه خانواده پژوهی. ۵ (۱۸). ۱۳۷-۱۲۵٫

سیاسی، علی اکبر. (۱۳۸۸). نظریه‏های شخصیت. دانشگاه تهران.

فروع الدین ، عادل. (۱۳۸۲ ). اثربخشی برنامه‌ی آموزش مهارت‌های زندگی به منظور پیشگیری از مصرف مواد مخدر در دانش‌آموزان دوره‌ی راهنمایی نائین .اصفهان : انتشارات دانشگاه آزاد

بارون، رابرت. بیرن، دان. برنسکامب، نایلا. (۱۳۸۸). روانشناسی اجتماعی ( ترجمه یوسف کریمی). (ویراست یازدهم). تهران: نشر روان.

پنتیریچ، پال. آر.، شانک، دیل. اچ. (۱۳۸۶). انگیزش در تعلیم وتربیت، نظریه‏ها، تحقیقات وراهکارها(ترجمه مهرناز شهرآرای). تهران: انتشارات علم.

مقدمه

پس از پایان­یافتن دوره کودکی، فرد وارد مرحله­ای می­شود که شرایط آن با شرایط دوره قبل کاملاً متفاوت است. این دوره به نوجوانی معروف است (اکبری ۱۳۸۱). در فرهنگ و بستر انتقال از مرحله کودکی را به مرحله­ی بالندگی در دوره­ای تدریجی از جریان­­زندگی، نوجوانی می­گویند که با تحول عمیق در جسم و روان و قدرت تجسم و تخیل زیاد همراه­است. دوره نوجوانی تقریباً از ۱۲سالگی شروع می­شود و تا آخر دهه­ی دوّم زندگی انسان ادامه می­یابد. در نوشته­های پاپیروس مصری حدود ۴۰۰۰ سال پیش، نسبت به وضع نوجوانان اظهار نگرانی شده­است و نیز در قدیمی­ترین مطالعاتی که در زمینه نوجوانی به عمل آمده­است، فلاسفه بزرگ یونان، جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده­است. (شرفی،۱۳۸۳)

دوران نوجوانی از ادوار پراهمّیت در فرآیند رشدفردی و اجتماعی محسوب می­شود. قدم­گذاردن به این دوره معمولاً با بلوغ آغاز می­شود شکوفایی غریزه جنسی، تثبیت و تحکیم علایق و منافع شغلی و اجتماعی، میل به آزادی و استقلال از ویژگی­های مهم این دوره است. از یک سوء فشار غرایز و میل به تبعیت از ارزش­های نوجوانی، و فشارهای گروهی میل به ابراز وجود، پی­ریزی زندگی مستقل او را در یک بحران فکری و یک آشفتگی روانی قرار می­دهد. (فروع­الدین و همکاران ،۱۳۸۲)

یکی از عواملی که بر پیشرفت و وضعیت تحصیلی دانشجویان تأثیر دارد استفاده از راهبرد خودناتوان­سازی است. خاستگاه خودناتوان­ سازی را باید در نظریّه­های شخصیت و به­ویژه در دیدگاه روان­کاوی جست­وجو کرد. موری[۱](۱۹۸۳) معتقداست هر فردی نیازدارد که در برابر انتقاد و سرزنش، حمله و هجوم به دفاع از خود پرداخته و یا با دلیل­تراشی به توجیه آن بپردازد. آدلر[۲] (۱۹۰۷) نیز براین باور است که هرانسانی با ظرفی بالقوه به دنیا می­آید که گاه آن نقص را برای خودداری از انجام کارهای دشوار یا توجیه شکست بهانه می­کند و از این طریق به بهانه­تراشی می­پردازد.

پس از این پژوهشگران بسیاری از نیازها و انگیزه­های انسان را به بوته­ی آزمایش گذاشتند و بدین وسیله نظریه­های جدیدی مطرح شد، یکی از این نظریه­ها نظریه اسناد می­باشد. مطابق با این نظریه افراد تلاش می­کنند که در مواجه با دیگران، شکست را به عوامل بیرونی مانند شانس و دشواری تکلیف و موفقیت را به عوامل درونی مانند استعداد و توانایی نسبت­دهند. (هایدر[۳] ،۱۹۵۸)

بعد از آن دو پژوهشگر به نام­های برگلاس و جونز[۴](۱۹۷۸) متوجه شدند برخی مواقع افراد به جای اینکه پس از دریافت بازخورد عملکرد به توجیه آن بپردازند، از پیش راهبردهایی را به کار می­گیرند تا با توجه به آن شکست احتمالی بعدی را توجیه نمایند. آن­ها این راهبردها را راهبردهای خودناتوان­سازی نام نهادند، چرا که استفاده از آن­ها به تضعیف عملکرد می­انجامد.

راهبردهای خودناتوان­سازی، دسته­ای از شرایط پیشایندی هستند که افراد فراهم می­سازند، به این امید که جانشین عواملی شوند که در آینده ممکن­است شایستگی آن­ها را مورد تردید قراردهند.

اخیراً پژوهش پیرامون خودناتوان­سازی به حیطه­ی آموزشگاهی نیز وارد شده­است. به نظر می­رسد که برخی از دانشجویان و دانش آموزان عالماً و عامداً تلاش نمی­کنند، مطالعه خود را به آخرین لحظه موکول می­کنند، شب قبل از امتحان را به بطالت می­گذرانند و یا از دیگر راهبردهای خودناتوان­سازی استفاده می­کنند تا از تلویحات منفی شکست احتمالی بکاهند. (شکر کن، ۱۳۸۴)

استفاده از راهبردهای خودناتوان­سازی با سن دانش­آموز درارتباط است، چرا که برای استفاده هدفمند از این راهبرد باید سنی برسد که قابلیت شناختی لازم برای تشخیص بین تلاش و توانایی را کسب­کنند، که معمولاً کودکان از سنین نوجوانی به بعد به این باور می­رسند که عملکرد خوب بدون تلاش، یا با تلاش اندک نشانه­ای از توانایی بالاست، و یا بالعکس، شکست به دنبال تلاش زیاد نشانه فقدان توانایی است (نیکولز و میلر[۵] ۱۹۸۴). خودناتوان­سازی از قبل در مورد وضعیت­هایی استفاده می­شود که احتمال موفقیت در آن کم­باشد.

نظریه­ های مربوط به خودناتوان­ سازی

هیگینز (۱۹۹۰، به نقل از نیکنام و همکاران،۱۳۸۹) بنیان­های اصلی رفتارهای خودناتوان­ ساز را از گذشته تا روان­شناسی عزت­نفس آدلر دنبال می­کند که طبق آن، انگیزه­های افراد از نیاز به جبران احساسات ذهنی، حقارت و ضعف نشأت می­گیرند. در سال­های اخیر نیز، نظریه­های مختلفی از خودناتوان­سازی تحت تئوری­های هدف (مارتین و همکاران^[۶]،۲۰۰۳)، نیاز (الیوت و چرچ^[۷]،۲۰۰۳)، انگیزش خودارزشی (کاوینگتون^[۸]،۱۹۷۳)، خودتائیدی(سیگل و همکاران^[۹]،۲۰۰۵) و خود تنظیمی^[۱۰](هندریکس و هیرت^[۱۱]،۲۰۰۹) تعیین شده­است.

۱-نظریه آدلر

آدلر معتقد بود که احساس­های حقارت^[۱۲] همیشه به عنوان یک نیروی برانگیزاننده در رفتار وجود دارند. او نوشت: انسان­بودن یعنی خود را حقیر احساس­کردن، چون این حالت در همه ما مشترک است، نشانه ضعف نا به­هنجاری نیست. این احساس­ها منبع همه تلاش­های انسان برای غلبه­کردن بر حقارت حتی واقعی یا تخیلی­مان است. آدلر معتقد بود که کودک از قدرت و نیرومندی والدین خود و از نا امیدی تلاش برای مقاومت یا مبارزه با آن قدرت آگاه است. در نتیجه کودک نسبت افراد بزرگتر و نیرومندتر اطراف خود احساس حقارت را پرورش می­دهد. اگر چه تجربه اوّلیه حقارت به کودکی مربوط می­شود ولی به صورت ارثی تعیین نشده­است، بلکه این تجربه از محیط ناشی می­شود که برای همه کودکان یکسان است، بنابراین احساس­های حقارت، گریز ناپذیرند، امّا از آن مهم­تر ضروری هستند، زیرا برای تلاش و رشدکردن انگیزش فراهم می­آورند.

هر چه سن فرد بالاتر می­رود؛ بر تمایل او به اینکه بر ضعف خود غلبه کند و همانند دیگران شود و کارهایی کند که آن­ها می­کنند افزوده می­شود. او به پیشرفت­های خود قانع نیست و پیوسته احساس حقارت می­کند و به دنبال هدف­های تازه­تر و عالی­تر می­رود امّا گاهی نیز پیش می­آید که آدمی نقص یا ضعف (چشمان ضعیف، سردرد، زخم معده) را بهانه قرارداده و برای خودداری از انجام کارهای دشوار یا برای توجیه شکستی که در به ثمررساندن آن­ها برخوردار است، دلیل­تراشی کنند. آدلر بر این باور است، کودکانی که دارای نقص بدنی هستند، خود را برای روبرو شدن با پیشامدهای زندگی ناتوان احساس می­کنند و این احساس ممکن است آن­ها را از کار و کوشش بازدارد و بر ناتوانی آن­ها بیافزاید. (به نقل از سیاسی، ۱۳۸۸)

  Murry2

Adler2

۱- Heider

۲- Berglas& Jones

Nichools&Millr-3

[۶]-Martin et al.

[۷]-Elliot&Church

[۸]-Covington

[۹]-Siegel et al.

[۱۰]-Self-regulation

[۱۱]-Hendrix&Hirt

[۱۲]-Inferiority feelings

[۱]-Bereglas & Jones

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .