عنوان

مقاله جلوه های تمرکززدایی در افسانه های انجوی شیرازی

تعداد صفحات: ۵۳

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

بنیادی‌ترین ویژگی ذهنی کودک از نظر پیاژه تمرکززدایی است که می­تواند تاثیرهای بسیاری در رشد ذهنی کودک داشته­باشد و البته این همان ویژگی بنیادینی است که در اثرهای کلاسیک کودک و افسانه‌ها که نزد کودکان محبوبیت عام دارند، دیده می­شود. برای روشن‌شدن این نظر، پژوهشی انجام شد و در آن خسرونژاد ( ۱۳۸۲ ) به بررسی افسانه­ های عامیانه با چنین روی‌کردی پرداخت.

از این منظر، آن­چه که از دیدگاه­های گوناگون پنهان مانده‌است، توجه نکردن به ادبیات‌کودک و بیرون‌نکشیدن ماهیت واقعی ادبیات‌کودک از کاوش در خود آن به عنوان گونه‌ای مستقل است. درواقع بحث­برانگیز­ترین موضوع ادبیات‌کودک در ایران بحث زیبایی یا آموزش است، بحث این­که آیا ادبیات‌کودک را باید جزو علوم­تربیتی به‌شمار‌آوریم یا جزو ادبیات و البته روی‌کرد حاضر هم‌سو با نظر خسرونژاد ( ۱۳۸۲ ) بر این باور است که این ­هر دو در یافتن ماهیت واقعی ادبیات‌کودک به یک اندازه به­خطا رفته­اند، زیرا هرکدام تنها می­خواهند با اصول خود و بدون توجه به ویژگی‌های ادبیات‌کودک آن را تبیین کنند، اما اگر وجود مستقلی برای ادبیات‌کودک قایل شویم، آن­گاه می­توانیم عواملی را که سبب زیبایی یا آموزش می­شوند، بیابیم.

اصلی­ترین مسئله در نظریه­ی تمرکززدایی یافتن ماهیتی مستقل برای ادبیات‌کودک و بررسی روش‌ها و شگردهای آن از این طریق است؛ در این میان افسانه‌ها به‌سبب جاذبه و کششی که برای کودک دارند اثرهایی اصیل و یگانه با کودکانند که توجه به ویژگی‌های آن‌ها از این دید می‌تواند در یافتن ماهیت مستقل ادبیات‌کودک بسیار سودمند باشد.

واژه های کلیدی:افسانه، تمرکززدایی، افسانه های انجوی شیرازی،

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
پیشینه ی تمرکززدایی ۱۰
۱- پیاژه و تمرکززدایی ۱۰
۲- ویگوتسکی ۱۳
۳- دونالدسون ۱۳
۴- بنیان‌فکنی و تمرکززدایی ۱۵
۵- پیشینه ی تمرکززدایی در ادبیات کهن ایران ۱۶
۶- تمرکززدایی پس از معصومیت وتجربه ۱۷
معصومیت وتجربه ۱۸
شگردهای تمرکززدایی در افسانه ها ۲۰
۲- اغراق ۲۰
۳- مداخله راوی ۲۰
۴- خودنمایی افسانهها ۲۰
۵- وارونهسازی ۲۰
۶- سپیدگویی یا سپیدنویسی ۲۰
۷- رفت‌و‌برگشت ۲۱
۸-۱-۳-۲- نمای دور و نزدیک ۲۱
پیشینه گردآوری و طبقه‌بندی افسانه های در ایران ۲۲
شگردهای تمرکززدایی در افسانه‌های انجوی شیرازی ۲۴
۱- خر ما از کرگی دم نداشت ۲۴
۲- یه بار جستی ملخک ۳۰
۳- حسن‌یک‌غازی و حسن دوغازی ۳۳
۴- جانتیغ و چل‌گیس ۳۵
۵- بابل هند ۳۹
۶- گل خندان (روایت شیراز) ۴۱
۷- سه زن مکار ۴۳
۸- روباه و الاغ ۴۶
نتیجه گیری ۴۷
۱-ارزش‌های نهفته در افسانه‌ها ۴۷
۲- بازخوانی شگردهای معصومیت‌وتجربه و تقسیم‌بندی آن‌ها ۴۷
منابع و ماخذ ۵۱

منابع

خسرونژاد، مرتضی. ( ۱۳۹۰ ). چگونه توانایی تفکر فلسفی کودکان را پرورش دهیم؟ ضمیمه کتاب داستان­های فکری خسرونژاد. چاپ اول. مشهد: به نشر.

ـــــــــــــــ ( ۱۳۸۳ ). معصومیت و تجربه (درآمدی بر فلسفه ادبیات کودک ). چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.

ــــــــــــــــ ( ۱۳۸۲ )­. « ­روش پژوهش ، روش نقد پژوهش­ ». کتاب ماه کودک و نوجوان شماره ی ۸، ص­ص ۱۷۸-۱۶۹٫

ــــــــــــــــ ( ۱۳۸۷ )­. دیگر خوانی های ناگزیر: رویکردهای نقد و نظریه ادبیات کودک. چاپ اول. تهران : کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

سفیدگر، حمید. ( ۱۳۸۱ ). « عناصر افسانه­های عامیانه آذربایجان ». کتاب ماه هنر. شماره ۴۳ و ۴۴٫ صص ۱۱۵-۱۱۹٫

انجوی شیرازی،  ابوالقاسم. ( ۱۳۵۲ ). قصه­های ایرانی. تهران: انتشارات امیر کبیر.

ــــــــــــــــ. (  ۱۳۵۳). عروسک سنگ صبور. تهران: انتشارات امیرکبیر.

ــــــــــــــــ ( ۱۳۵۷ ). تمثیل و مثل. تهران: انتشارات امیرکبیر

امیدسالار، محمود. ( ۱۳۷۲ ). « بچه­ها سلام: صبحی و فولکلور ایران ». ایران­شناسی. شماره­ی ۱۷٫صص۱۱۱-۱۲۹٫

دونالدسون، مارگارت. ( ۱۳۷۰ ). ذهن کودک. ترجمه­ی حسین نائلی. مشهد: موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.

ویگوتسکی، لوسمنوویچ. ( ۱۳۷۱ ). اندیشه و زبان. ترجمه­ی حبیب­الله قاسم­زاده. تهران: انتشارات.

سلدن، رامان و پیتر ویدوسون.  (۱۳۷۷). راهنمای نظریه ی ادبی معاصر. ترجمه­ی عباس مخبر. تهران : نشر نو.

محسنی، نیکچهره. ( ۱۳۷۴ ). « پیاژه، ویگوتسکی، شباهت‌ها و تفاوت‌ها ». پژوهش‌های روان‌شناختی. دوره‌۳. شاره ۳و۴. صص ۶۳-۷۵.

همایی، جلال­الدین. ( ۱۳۸۸ ). فنون بلاغت و صناعات ادبی. تهران: هما.

مارزلف، اولریش. ( ۱۳۷۶ ). طبقه بندی قصه های ایرانی. ترجمه­ی کیکاووس جهانداری. تهران: انتشارات سروش.

چمبرز، آیدان. ( ۱۳۸۸ ). « خواننده درون متنی ». : دیگرخوانی­های ناگزیر. مرتضی خسرونژاد. تهران: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان.

مظفری، مسلم. ( ۱۳۸۹ ). ادبیات عامیانه جیرفت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه سیستان و بلوچستان.

 مقدمه

هنرمند، مخترع، فیلسوف و هر کسی که با آفرینش­گری در ارتباط است معصومیت کودکانه را در خود حفظ کرده‌است. اندیشمندانی هم­چون روسو به همین خاطر عقیده داشته­اند که کودک باید دور از جامعه­ی بزرگ­سال و در طبیعت رشد کند تا بتواند کودکانگی را در خود نگاه­دارد اما چنین روشی نیز دور از واقعیت است و این پرسش را در پی دارد که خلاقیت چنین کودکی آیا می­تواند پاسخ­گوی جامعه‌های امروزی باشد، آیا جز این است که خلاقیت کودک، بدوی است و باید رشد کند؟

خلاقیت کودکانه همچون خلاقیت انسان بدوی است، همچنین معصومیت کودکانه ـ که در برگیرنده آن خلاقیت نیز هست بسیار شکننده‌است و فرا­بالیدن آن در خلاء امکان­پذیر نیست. هر کودکی اگر به خود رها شود_ دور از فرهنگ و جامعه، دور از بایدها و نبایدها، دور از اندام­واره­ای که او را دربرگیرد و در بهترین حالت نیز میل به ایستایی، میل به انسجام در آن قوی­تر از تمایل به پویایی و واگرایی باشد_ شدن او چگونه امکان­پذیر خواهد بود؟ حضور بزرگسال به هر شکل شرط شکفتن کودک است…. لازمه­ ی فرابالیدن معصومیت عبور آن از تجربه‌است. اگر معصومیت از تجربه بگذرد و تجربه [در این­جا بزرگ­سال] آن­قدر بازدارنده نباشد که معصومیت را در خود فرو بلعد و یا آن را به ورای هستی پرتاب کند_ آن­گاه معصومیتی تازه زاده می­شود که سرشارتر، تواناتر و به­خود آمده­تر از پیش، آماده‌است که با تجربه­ای دیگر_ قدرتمندتر_ درآویزد. درآمیزد و در نهایت_ و باز هم اگر بتواند از آن بگذرد و جذب و یا حذف نگردد_ به معصومیتی باز هم سرشارتر فرابالد ( خسرو‌نژاد، ۱۰۸:۱۳۸۳ ).

آن­چه می­تواند کودک را در برابر هجوم قوانین خشک بزرگ­سالی و چارچوب­های سخت ایمن سازد حفظ انعطاف ­پذیری است و اگر کودک بتواند این توانایی را در خود نگاه دارد، بالیده­تر و پرورده­تر از پیش می­شود. انعطاف­پذیری را می­توان بسته­نبودن اندیشه در برابر افکار گوناگونی دانست که حتی گاهی با کلیشه­ها و ساختارهای ذهنی در تضاد هستند.

ذهن­های خشک، متعصب، خوکرده به عادت و تغییرناپذیر نمی­توانند راه­های تازه را کشف کنند و پاسخ­های مناسب به موقعیت جدید را ارائه کنند و از این رو شکست می­خورند و ناکام یا به رکود کشیده می­شوند و یا تن به واکنش­های نابهنجار ( هم­چون پرخاشگری ) می­دهند. […] انعطاف­پذیری توانایی ترک عادت­ها و اندیشه­های ثابت و ناکارآمد و جایگزین کردن آن­ها با رفتارها و اندیشه­های تازه‌است ( خسرونژاد، ۱۳۹۰: ۱۶ ).

اما انعطاف­پذیری ذهن کودک نیز مستلزم رشد شناختی در اندیشه­ی کودک است، زمانی که کودک نتواند افکار گوناگون را درک کند هرگز نمی­تواند ذهن انعطاف­پذیری داشته­باشد و زمانی او می­تواند به این توانایی برسد که اصلی­ترین ویژگی شناختی ذهن، یعنی نوسان میان تمرکزگرایی و تمرکز­زدایی در او رشد کند. نظریه­ی به­کار­گرفته شده در پژوهش حاضر از این مفهوم گرفته شده‌است. در واقع نظریه­ی تمرکز­زدایی به رشد شناختی کودک توجه دارد.

از سوی دیگر نظریه­ ی تمرکززدایی به تبیین ژرف­ساخت یکی از موفق­ترین گونه‌های ادبی برای کودک یعنی افسانه­ها می‌پردازد که میراثی بسیار­گران­بها و الگویی برای داستان­نویسان امروز هستند. بررسی علت موفقیت این اثر‌ها دید تازه­ای به نویسندگان حوزه­ی ادبیات کودک می­دهد و با این دید تازه می­توان شاهد تحولی در اثرهای ادبی کودک بود.

توجه بیشتر به کنش­های ذهنی و ایجاد راه­هایی برای هرچه­بیشتر کردن این کنش­ها و نیز مشارکت‌دادن مخاطب­های کودک در متن و ایجاد شکاف­هایی برای حضور بیشتر آن­ها با شگرد سپیدنویسی می­تواند یکی از این تاثیرها باشد. به‌طور‌کلی توجه به مخاطب و ویژگی‌های ذهنی او و آگاه‌بودن نویسنده به این­که مخاطب از چه شگردهایی بیشترین لذت را می­برد او را در پدید‌آوردن متنی قوی­ یاری می­رساند.

تعریف واژگان

 قصه:  قصه معادل واژه­ی tale است و دربرگیرنده‌ی دو نوع داستان ( story ) و افسانه ( folktale ) است. داستان نوعی قصه‌است که نویسنده‌ی مشخص دارد و شامل انواع داستان بلند، کوتاه، رمان و گونه‌های دیگر است؛ افسانه گونه‌ای دیگر است که نویسنده‌ی مشخصی ندارد و خود شامل گونه‌های پریان، واقع‌گرا، حکایت و … است[۱].

 افسانه­:روایت­هایی شفاهی هستند که عوام برای یک­دیگر نقل می­کرده­اند ( نقالی برای مخاطب­های عام ) و بعدها البته گردآوری و مکتوب شده­اند. این روایت­ها انواع و ویژگی­های خاص خود را داشته­اند و در قالب­های تمثیل­ها، متل­ها، افسانه ­های پریان، افسانه­های واقع­گرا، افسانه­های حیوانی و خنده­آور و… بیان می­شده­اند.

تامپسون افسانه را داستانهای کوتاه تک اپیزودی می­داند که حیوان‌ها، انسان‌ها و الهه­ها قهرمان آنها بوده و حادثه‌های آن‌ها در جهان غیرواقعی رخ می‌دهد. محل وقوع و شخصیت‌های پدیدآورنده حادثه‌ها، ناشناس هستند ( تامپسون،۱۹۶۵: ۱۰۶، به نقل از سفیدگر،۱۳۸۱: ۱۱۵).

 افسانه‌ی واقع­گرا:  این افسانه­ها گونه­ای از افسانه­ها هستند که همان‌گونه که زرین‌کوب می‌نویسد؛ « جنبۀ واقع‌بینی و حقیقت‌گویی دارند و از آن­چه در زندگی مردم پیش­می­آید و روی می­دهد، البته با اغراق و مبالغه­ای که درخور قصه ­گویی است، سخن می­گویند » (زرین­کوب، به نقل از قنواتی، ۸۳).

از دید زرین‌کوب این افسانه­ها موضوع‌هایی از قبیل مکر زنان و عشق مردان، رشک زن‌پدر و یا کینه‌ی خویشان و یا داستان­هایی دربا‌ره‌ی حوادث سفر، تجارت، احوال دزدان و راهزنان و بازرگانان و روستاییان و سایر مردم از هر پیشه­ای بر سر زبان­ها هست هم از این مقوله‌است « و همۀ این­ها حکایت از طرز تفکر و شیوه‌ی زندگی مردم گذشته می­کند و نمونۀ ساده و عامیانه‌ای است از آن­چه امروز « نوول » یا « داستان کوتاه » می­گویند و البته به قواعد و رموزی هم که در نوشتن این­گونه داستان­ها معمول است، پای­بند نیست » ( همان: ۸۳ ).

افسانه‌ی پریان[۲]:  همان­گونه که پیش از این نیز اشاره‌شد، یکی از انواع افسانه‌ها، افسانه‌های پریان هستند.

« حکایت­هایی سنتی که در شکل کنونی­شان نه ارتباطی با موجودات آسمانی و الهی دارند نه با حوادث کیهانی و ملی، ولی خارق عادت در آن­ها نقش اصلی دارد » ( هارتلند[۳]، به نقل از خدیش، ۱۳۸۹: ۲۷ ).

به عبارت روشن­تر آن­چه این افسانه‌ها را از انواع افسانه­های دیگر جدا می­کند تاکید بر رخ‌دادهای ماورای طبیعی در آن­ها است.

۱] . این تعریف از دانش‌واژه‌ی ادبیات کودک آورده‌شده‌است که در حال حاضر به چاپ نرسیده‌است.

[۲].Fairy tale

[۳].Hartland

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .