عنوان

مقاله بررسی صفات رحمت الهی ، خالقیّت و فیاضیّت در نظر صدرالمتألّهین

تعداد صفحات: ۴۸

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

خلقت عالم از علم عنایی خداوند است؛ به این صورت که خداوند قبل از ایجاد مخلوقات به همه جوانب فعلش، اهتمام دارد و مخلوقات او در بالاترین حد کمال اند که به موجب آن، نظام احسن ایجاد می گردد. خداوند تنها وجود بخش هستی است و از آن رو که ذات هستی پیوسته و همیشه بوده، فاعلیت او نیز جاودانه است. این ویژگی را فیض خداوند می نامند. رحمت خداوند به معنای مطلق فیض رسانی او به مخلوقات به تناسب و اقتضای تکوینی آن ها است. رحمت رحمانیه­ی خداوند، همه چیز را زیر پوشش خود دارد، این گونه رحمت‌، نامتناهی است‌ و رحمت‏ رحیمى، فقط شامل حال مؤمنان می گردد و در مقابل عمل به آنان داده می شود.

بنابراین در این مقاله به تبیین و بررسی صفات خالقیّت، فیّاضیّت و رحمت الهی از نظر صدرالمتألهین اختصاص دارد که شامل عناوینی چون تعریف خلقت، صدور عالم از علم عنایی خداوند، هدف از خلقت جهان، تعریف فیض، ابعاد و آثار فیض، تعریف رحمت، انواع رحمت الهی، تقدم رحمت بر غضب است.

واژه های کلیدی: صفات خالقیّت، صفت فیّاضیّت ، رحمت الهی ، صدرالمتألهین

فهرست مطالب

چکیده ۵
مقدمه ۶
رحمت الهی ۹
۱٫ تعریف رحمت ۱۰
۱-۱٫ معانی رحمت الهی در قرآن ۱۱
۲٫ انواع رحمت الهی ۱۲
۲-۱٫ رحمت عام ، فراگیر و مطلق ۱۲
۲-۲٫ رحمت خاص ۱۴
۳٫ تقدّم رحمت بر غضب ۱۶
تبیین خلقت در نظام صدرایی ۱۹
۳-۱٫ عنایت ذاتیه ۲۲
۳-۲٫ عنایت فعلیه ۲۲
۴٫ حادث زمانی بودن عالم ۲۳
۴-۱٫ تعریف عالم ۲۳
۴-۲٫ تعریف حدوث و قدم ۲۴
۴-۳٫ عالم ، حادث زمانی است. ۲۴
تاریخچه ی نظام فیض ۳۰
۱٫ تعریف فیض ۳۱
۱-۳-۱٫ فیض اقدس ۳۲
۱-۳-۲٫ فیض مقدس ۳۲
۲٫ ابعاد و آثار فیض و فاعلیت وجودی ۳۳
۲-۴-۱٫ ضرورت ۳۶
۲-۴-۲٫ اکملیت ۳۶
۲-۴-۳٫ تناسب ۳۷
۲-۴-۴٫ تقدّم اشرف ۳۷
۲-۵٫ وساطت در فیض ۳۷
۲-۵-۱٫ اقسام وسائط فیض ۳۸
۲-۶٫ اوّلین موجود صادر شده از مبدأ مفیض ۳۹
۲-۶-۱٫ قواعد و براهین ۳۹
۲-۶-۲٫ تبیین صادر اول: ۴۱
نتیجه گیری ۴۳
فهرست منابع ۴۴

منابع

* قرآن کریم

* نهج البلاغه

جوادی آملی، عبدالله. رحیق مختوم. جلد۲، ۹، ۱۰، قم: مرکز نشر اسراء، (۱۳۷۶).

_______________. شرح حکمت متعالیه اسفار اربع. جلد ۶، تهران: انتشارات الزهرا(س)، چاپ اول، (۱۳۶۸).

رحیمیان، سعید. فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا صدرالمتألهین. قم: بوستان کتاب، چاپ اول، (۱۳۸۱).

صدرالدین شیرازی، محمد. المظاهر الالهیه. ترجمه: سیّد حمید طبیبیان، تهران: انتشارات امیر کبیر، چاپ دوّم، (۱۳۶۴).

_______________. الشواهد الربوبیه. ترجمه: جواد مصلح، تهران: انتشارات سروش، چاپ ششم، (۱۳۹۱).

_______________. شرح بر زاد المسافر.محقق :جلال‎الدین آشتیانی، جلد۱، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، (۱۳۸۱).

طباطبایی، محمّد حسین. بررسی های اسلامی. جلد۲، قم: بوستان کتاب، چاپ دوم (۱۳۸۸).

المیزان فی تفسیرالقرآن. جلد۷، ۸، ۱۲، ۱۵، ۱۶، ۱۹، ترجمه: سید محمّد ‌باقر موسوی همدانی، تهران: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ نهم، (۱۳۶۴).

مطهری، مرتضی. مجموعه آثارشهید مطهری. جلد ۱، ۳، ۸،، ۲۶، ۲۷، تهران: انتشارات صدرا، چاپ دوم، (۱۳۷۸).

عمید، حسن. فرهنگ عمید. جلد۱، تهران: انتشارات راه رشد، (۱۳۴۲).

______________. فرهنگ عمید. جلد۲، تهران: امیرکبیر، (۱۳۶۳).

سجادی، سید جعفر. فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ اول، (۱۳۷۹).

مقدمه

تاریخ تفکر انسان درباره­ی اسماء و صفات الهی، قدمتی به درازای اندیشه­ی بشر درباره­ی خداوند دارد که هم­زمان با خلقت و آفرینش انسان، بر روی کره ی خاکی است. بنابراین بشر، همواره می­خواسته بداند خدای او کیست؟ و چه ویژگی هایی دارد؟ رسولان الهی نیز به این امر اهتمام داشته­اند و در قرآن کریم آیات بسیاری برای معرفی خداوند آمده است. هم چنین ائمه­ی اطهار که اوصیای نبی اکرم بوده اند؛ سیره­ی پیامران الهی را دنبال نموده­اند و در موارد متعددی به معرفی و توصیف خداوند پرداخته­اند که امروزه در قالب کتب روایی التوحید(شیخ صدوق) و اصول کافی(کلینی) درآمده است. در مباحث مکاتب مهم فلسفه­ی اسلامی(مشایی، اشراقی و صداریی) به وفور با مباحث صفات الهی مواجهه می شویم؛ برای نمونه، صدرالمتألهین در اغلب کتب خود، نظیر بخش هایی از کتاب الاسفار الاربعه، المبدأ و المعاد، الشواهدالربوبیه، المشاعر و …. صفات الهی را تبیین کرده است. هم چنین در سال های اخیر، کتب و مقالات متعدد درصدد معرفی خداوند بوده اند؛ مانند سخن گفتن از خدا(امیر عباس علیزمانی، سازمان انتشارات فرهنگ و اندیشه ی اسلامی، ۱۳۸۶)، زبان دین(امیرعباس علیزمانی، مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۳۷۵)، فیض و فاعلیت وجودی از فلوطین تا صدرالمتألهین (سعیدرحیمیان، انتشارات بوستان کتاب، ۱۳۸۱) و مقالات نسیم رحمت الهی(محمدتقی مصباح، مجله­ی معرفت).

بنابراین در این مقاله به تبیین و بررسی صفات خالقیّت، فیّاضیّت و رحمت الهی از نظر صدرالمتألهین اختصاص دارد که شامل عناوینی چون تعریف خلقت، صدور عالم از علم عنایی خداوند، هدف از خلقت جهان، تعریف فیض، ابعاد و آثار فیض، تعریف رحمت، انواع رحمت الهی، تقدم رحمت بر غضب است.

رحمت الهی یکی از مسائل مهم حیات آدمی است؛چرا که آفرینش مرهون آن بوده است. رحمت در همه ی عالم ساری و جاری است و همه ی بندگان خداوند؛ از جن و انس، مطیع و عاصی، کافر و مؤمن، جماد و نبات و حیوان از آن مرزوق و به آن مرحوم اند و از اقتضای این رحمت است مهر مادران به فرزندان شان و خلاصه باید گفت : «الوجود کله رحمه» و هم چنین خداوند متعال فرموده است: «رحمتم همه چیز را فرا گرفته است.»^[۱] بنابراین رحمت الهی از چنان وسعت وگستردگی برخوردار است که همه چیز را در بر گرفته و موقوف علتی نیست، ولی درعین حال خداوند با فضل و احسان خود، اسباب و زمینه هایی را نیز مقرر فرموده تا بندگانش هر چه بیش تر از رحمت بی منتهای او بهره‌مند گردند و برخورداری بیش تر از دریای بی کران رحمت الهی، موجب رساندن انسان به سعادت و کمال حقیقی است. هم چنین حقیقت و اصل رحمت به حسب اصل ذات، حقیقتى کلى و سعى و اطلاقى است و تعدد و تکثّر از ناحیه­ی ظهور رحمت کلى و مطلق در مراحل و مراتب و تقیّد آن حقیقت اطلاقى، به قیود مختلف است، از این رو اصل رحمت، در مقام جمع وجود، عین حقیقت وجود و نفس وجود حق اوّل است و اتّحاد آن با ذات، مثل اتّحاد اسم و مسمّا است، بنابراین مى‌توان رحمان و رحیم را علم ذات، قرار داد و آن ها  از صفات جمال خداوند محسوب می شوند. روى این اصل، رحمت در همه­ی اسماى الهیه سارى است و هر اسمى از این اسم اعظم، داراى حظّ و بهره است.^[۲]

رحمت الهی

رحمت الهی یکی از مسائل مهم حیات آدمی است؛چرا که آفرینش مرهون آن بوده است. رحمت در همه ی عالم ساری و جاری است و همه ی بندگان خداوند؛ از جن و انس، مطیع و عاصی، کافر و مؤمن، جماد و نبات و حیوان از آن مرزوق و به آن مرحوم اند و از اقتضای این رحمت است مهر مادران به فرزندان شان و خلاصه باید گفت : «الوجود کله رحمه» و هم چنین خداوند متعال فرموده است: «رحمتم همه چیز را فرا گرفته است.»^[۱] بنابراین رحمت الهی از چنان وسعت وگستردگی برخوردار است که همه چیز را در بر گرفته و موقوف علتی نیست، ولی درعین حال خداوند با فضل و احسان خود، اسباب و زمینه هایی را نیز مقرر فرموده تا بندگانش هر چه بیش تر از رحمت بی منتهای او بهره‌مند گردند و برخورداری بیش تر از دریای بی کران رحمت الهی، موجب رساندن انسان به سعادت و کمال حقیقی است. هم چنین حقیقت و اصل رحمت به حسب اصل ذات، حقیقتى کلى و سعى و اطلاقى است و تعدد و تکثّر از ناحیه­ی ظهور رحمت کلى و مطلق در مراحل و مراتب و تقیّد آن حقیقت اطلاقى، به قیود مختلف است، از این رو اصل رحمت، در مقام جمع وجود، عین حقیقت وجود و نفس وجود حق اوّل است و اتّحاد آن با ذات، مثل اتّحاد اسم و مسمّا است، بنابراین مى‌توان رحمان و رحیم را علم ذات، قرار داد و آن ها  از صفات جمال خداوند محسوب می شوند. روى این اصل، رحمت در همه­ی اسماى الهیه سارى است و هر اسمى از این اسم اعظم، داراى حظّ و بهره است.^[۲]

[۱]. اعراف، ۱۵۶٫ ﴿وَرَحْمَتِی وَسِعَت‌ْ کل‌َّ شَی‌ْءٍ﴾.

[۲]. صدرالدین محمد شیرازی، شرح بر زاد المسافر، (محقق:جلال‎الدین آشتیانی)، (قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱)، ج۱، ص ۵۱۰٫

[۱]. اعراف، ۱۵۶٫ ﴿وَرَحْمَتِی وَسِعَت‌ْ کل‌َّ شَی‌ْءٍ﴾.

[۲]. صدرالدین محمد شیرازی، شرح بر زاد المسافر، (محقق:جلال‎الدین آشتیانی)، (قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، ۱۳۸۱)، ج۱، ص ۵۱۰٫

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .