آشنایی با بازارهای مالی  بازار فارکس (FOREX Market)

تقسیم بندی بازارهای مالی

به طور کلی بازارهای مالی به ۴ دسته تقسیم میشوند.

۱ – بازار سهام Stock Market: نهادی است که در آن سهام و برگه های سهم معامله میشوند. رایج ترین مکان برای معامله سهام، بازار مبادلات سهام است. این مکان از نظر فیزیکی جایی است که سهامداران دور هم جمع می شوند. از جمله بازارهای سهام میتوان به بورس توکیو، لندن و نیویورک اشاره نمود.

۲ – بازار کالا Commodity Market: یک بازار سازمان یافته است که کالاهای مختلف مانند پنبه، ذرت، شکر، قهوه، غلات و همچنین فلزات با ارزش در آن معامله می شوند. قسمت عمده معاملات در این بورس به منظور خرید و فروش و تحویل درآینده صورت می گیرد. از جمله این بازارها می توان به بورس شیکاگو اشاره نمود.

۳ – بازار اوراق قرضه Bond Market: در این گونه از بازار، اوراق قرضه منتشر شده توسط نهادهای مختلف معامله می شوند.

۴ – بازار مبادلات ارزی Forex: این بازار، بازار جهانی خرید و فروش ارز می باشد. Forex در واقع از دو کلمهForeign Exchange به معنای تبادل ارز تشکیل شده است و بزرگترین بازار مالی دنیاست.

 تحولات سیستم های پولی بین المللی

پیدایش مبادلات ارزی به زمان ضرب اولین سکه ها و آغاز تجارت بازمی گردد و در طول سالیان متمادی به صورت کنونی درآمده که اینک آن را با نام فارکس می شناسیم.

تا پیش از جنگ جهانی اول سیستم استاندارد طلا مورد استفاده کشورها قرار می گرفت که براساس این سیستم ارزش هر ارز به میزان طلایی بستگی داشت که پشتوانه آن بود. به طور مثال ارزش هر اونس طلا برابر ۶٫۵ دلار آمریکا و ۳٫۱۷ پوند انگلستان بوده است. در نتیجه قیمت هر پوند انگلیس برابر ۲٫۰۵ دلار محاسبه می شده است. در قالب این سیستم، نرخ ارز کشورها دارای ثبات نسبی بود و نوسانات زیادی صورت نمی پذیرفت. اما با آغاز جنگ جهانی اول این سیستم دیگر کارایی نداشت و کشورها تا پایان جنگ جهانی دوم از نظام های ارزی متفاوتی برای حفظ ارزش پول ملی استفاده می کردند.

در سال ۱۹۴۴ در نیوهمپشایر آمریکا و در هتلی بنام برتون وودز، کنفرانسی با حضور نمایندگان ۴۵ کشور جهان تشکیل شد که براساس نتایج جلسه، مقررگردید بانک جهانی به دلیل بی ثباتی اقتصاد بین الملل اقدام به تعیین نرخ ثابت برابری ارزها نماید و از سوی دیگر دلار آمریکا بعنوان رابط سایر ارزها با طلا تعیین شد. از این رو ارزش هر اونس طلا ۳۵ دلار تعیین گردید و دلار آمریکا معیار تعیین ارزش سایر ارزها قرار گرفت. این سیستم ثباتی بیست ساله در اقتصاد جهانی ایجاد کرد که سرانجام در دهه ۷۰ از هم فروپاشید.

در سال ۱۹۷۱ نیکسون رییس جمهور وقت آمریکا رابطه دلار و طلا را قطع نمود و بدین ترتیب ارزش دلار به عرضه و تقاضای جهانی وابسته شد. در همان سال توافقنامه ای مشابه با برتون وددز بنام اسمیت سونیان امضا شد که براساس آن نوسانات محدودی برای ارزها مجاز شمرده شده بود. در سال ۱۹۷۲ کشور های اروپایی برای فرار از وابستگی به دلار آمریکا دست به امضای توافقنامه ای زدند که طی آن نرخ ارز کشور های امضا کننده تا میزان ۲٫۲۵% اجازه نوسان یافت.

در نهایت هر دو توافقنامه فوق لغو شدند و نظام ارز شناور از سال ۱۹۷۴ با امضای توافقنامه جاماییکا رسما مورد پذیرش قرار گرفت و از آن پس کشورها اجازه یافتند تا نظام ارزی دلخواه را انتخاب نمایند. در سال۱۹۷۸ کشورهای اروپایی مجددا در جهت کاهش تسلط دلار آمریکا اقدام نمودند ونهایتا سیستم پولی واحد اروپا یا EMS را بنا نهادند.

بازار فارکس در ابتدا محل تعامل بانک های مرکزی بود، اما تحولات فوق و کاهش نقش دولت ها در اقتصاد سبب گردید بانک های تجاری، شرکت های تجاری، کارگزاران و بورس بازان نیز در این بازار حضور یابند وسرانجام در سال ۱۹۹۳، کشورهای اروپایی با افزایش دامنه تغییرات ارزها تا ۱۵%،  زمینه حضور معامله گران خرد را فراهم نمودند. از سویی با پیشرفت فناوری اطلاعات ابزارهای لازم جهت انجام معاملات در فضای مجازی (اینترنت) در اختیار معامله گران قرار گرفت، بطوری که امروز شاهد گسترش به کارگیری این فناوری در بازار فارکس هستیم.

 ساختار بازار Foreign Exchange

بورس ارز، عموماً به مجموعه ای از موسسات بین المللی (مانند بانک ها) اطلاق می شود که به تجارت و یا مبادله ارز می پردازند و اغلب واژه اختصاری فارکس (Forex) و یا اف ایکس (FX) برای اشاره به این بازار به کار می رود.

از آنجایی که این بازار فاقد سازمان مرکزی برای تنظیم سفارشات است، بازار خارج از بورس (Over The Counter)خوانده می شود.

معامله گران و بازارسازان در بازار فارکس از سراسر جهان با استفاده از تلفن، کامپیوتر و فکس، یک بازار منسجم ۲۴ ساعته را به وجود آورده اند. از آنجایی که مبادلات متمرکز نیستند، رقابت بین بازسازان مانع ایجاد سیاست های انحصاری برای نرخ گذاری می شود. اگر یک بازارساز، نرخ را شدیداً تحریف کند، معامله گران این حق را دارند که بازارساز دیگری را بیابند و معاملات خود را با وی انجام دهند. اما معاملات در بازارهای متمرکز (بازار متمرکز به بازاری اطلاق می شود که مکان فیزیکی خاصی برای انجام معاملات وجود دارد) مانند بازار سهام به شکل کاملا متفاوتی صورت می پذیرد. به عنوان مثال در بازار سهام نیویورک تنها می توان سهام شرکتهایی که دراین بورس پذیرفته شده اند را معامله نمود. بازارهای متمرکز اصطلاحا توسط کارشناسان (Specialists) اداره می شوندو در مقابل، بازارساز اصطلاحی است که در بازارهای غیرمتمرکز رواج دارد.

از آنجایی که بازار سهام یک بازار متمرکز است، یک سهام معاملاتی در این بازار، در یک لحظه تنها می تواند یک نرخ مشخص برای خرید و فروش داشته باشد. اما دربازارهای غیر متمرکز مانند بورس ارز، بازارسازان متعددی وجود دارند که هر کدام نرخ خرید و فروش خود را ارئه می کنند که ممکن است نرخ آنها با هم متفاوت باشد.

بازارهای متمرکز طبیعتاً تمایل به انحصارگری دارند. اگر یک متخصص بازار را کنترل کند ممکن است نرخ ها را بر حسب تمایل خود در جهت کسب منافع خود تغییر دهد.

سلسله مراتب شرکت کنندگان

بورس ارز یک بازار غیرمتمرکز است و به جای یک متخصص، بازارسازان متعددی در آن دخیل هستند، با این وجود می توان شرکت کنندگان در این بازار را به طبقات متفاوتی تقسیم نمود. حق تقدم با آنهایی است که اعتبار، حجم معاملات و تجربه بیشتری دارند.

در رأس این طبقه بندی، بازار بین بانکی (Interbank) قرار دارد که روزانه بالاترین حجم معاملات در آن رخ می دهد که البته بیشتر این معاملات بر روی ارزهای محدودی همچون دلار آمریکا، یورو، پوند، ین ژاپن و… صورت می گیرد.

در بازار بین بانکی، بزرگترین بانک ها می توانند از طریق کارگزاران بین بانکی و یا سیستم های واسطه الکترونیکی مانند EBS و رویترز، بطور مستقیم با هم در ارتباط باشند.

در این بازار، معامله بانک ها تنها بر اساس ارتباطات اعتباری آن ها با یکدیگر صورت می گیرد و حجم عظیمی از این معاملات به جای نقل و انتقال واقعی ارز، از طریق بدهکار و بستانکار کردن حساب های بانکی انجام می شود. همه بانک ها از نرخ یکدیگر آگاهند و با این وجود هر بانکی برای معامله در نرخ پیشنهادی، باید ارتباط اعتباری خاصی با بانک دیگر داشته باشد. موسسات دیگر مثل بازارسازان آنلاین (Brokers)، شرکت های سهامی و صندوق های تامین سرمایه گذاری باید از طریق بانک های تجاری به معامله بپردازند. از آنجایی که بیشتر بانک ها (بانک های کوچک)، صندوق های سرمایه گذاری و سرمایه گذاران نهادی، با بانک های بزرگ خطوط اعتباری ثبت شده ای ندارند، هیچ گونه دسترسی به نرخ ها پیدا نمی کنند. بنابراین معامله گران کوچک مجبور می شوند که تنها از طریق یک بانک، برای احتیاجات تبادلات ارزی خود اقدام کنند و به این ترتیب سرمایه گذاران طبقات پایین تر، نمیتوانند به نرخ های رقابتی دسترسی داشته باشند.

اخیراً تکنولوژی موانع بین مصرف کنندگان نهایی بازار ارز و بازار بین بانکی را از بین برده است. تجارت آنلاین، با ایجاد ارتباط مؤثر و کم هزینه بین بازار سازان و سایر شرکت کنندگان، راه را برای مشتریان خرده پا هموار کرده و امکان دسترسی آنها را به بازار بین بانکی فراهم ساخته است. امروزه معامله گران شخصی هم قادرند دوشادوش بزرگ ترین بانک های جهان، با عملکرد و نرخ مشابهی به معامله بپردازند. به بیان دیگر معامله گران و سرمایه گذاران خصوصی هم قادرند از همان فرصت هایی استفاده کنند که قبلا فقط در اختیار بانک های بزرگ بوده است.امروزه فارکس یک فرصت نامحدود برای معامله گران آنلاین ارز است.