عنوان

مقاله استناد ، شاخص علم سنجی

تعداد صفحات:۴۹

نوع فایل : ورد و قابل ویرایش

چکیده

رشد روزافزون تولید علم ایران و استناد به آنها در دو دهه اخیر توسعه علمی ایران را نوید داده است. با این حال، بسیاری از صاحب‌نظران ایرانی بر این باورند که از آنجا که سنجه‌های کمی نمی‌تواند نمایانگر کیفیت علم و توسعه علمی باشد، نباید در ارزیابی پژوهش‌ها به کار گرفته شوند (برای نمونه داوری اردکانی(۱۳۸۶؛ یلپانی،۱۳۸۷الف و ب). به این ترتیب، کاربرد سنجه‌ها و روش‌های کمی علم سنجی در ارزیابی محققان کشور مورد سوال قرار گرفته است. با توجه به آن که روش‌های کیفی مانند ارزیابی بوسیله داوران، فرایندی بسیار هزینه بر، طولانی و در برخی موارد ذهنی است، محققان علم سنجی بر آن هستند تا با رفع کاستی‌های سنجه‌های کمی موجود، به سنجه‌هایی هر چه کیفی‌تر دست یابند.

یکی از ویژگی‌هایی که می‌تواند در ارزیابی سطح کیفی استنادها به کار گرفته شود، جایگاه رویداد استناد است. ارزش هر استناد می‌تواند با توجه به جایگاه آن متفاوت باشد. استنادهایی که در ارکان اصلی و مهم مقاله مورد استفاده قرار می‌گیرند مانند استنادهای روش‌شناختی^[۱]یا استناد مقایسه ای^[۲](در بخش بحث و نتیجه گیری) ارزش بسیار بالاتری دارند (کانو^[۳]،۱۹۸۹). در مقابل، استنادهای مفهومی^[۴] که به هدف تبیین یا تعریف یک مفهوم یا صرفا آگاهی‌رسانی درباره ادبیات رشته صورت گرفته‌اند و در بخش‌های نسبتا کم‌اهمیت‌تر تحقیق مانند پیشینه و مقدمه رخ داده اند، ارزش پایینی دارند (تنگ و سیفر^[۵]،۲۰۰۸). بنابراین، جایگاه استناد می‌تواند نشانگر عمق استفاده از منبع مورد استناد و میزان اثرگذاری آن بر اثر و در نهایت بر پیشبرد علم باشد. علاوه بر این، بسامد متنی استناد نیز می‌تواند بیانگر گستره استفاده از یک اثر در مدرک استناد‌کننده بوده و گوشه‌ای دیگر از ارزش استناد را بازتاب دهد. آشکار است که مقالاتی که از بسامد متنی استناد برابری برخوردار باشند، با یکدیگر قابل مقایسه نیستند. زیرا ممکن است در مقالاتی با اندازه، موضوع و نوع متفاوت مورد استناد قرار گرفته باشند که همه این عوامل بر پتانسیل ارجاع مقاله استنادکننده تاثیرگذار است.  بنابراین لازم است بسامد متنی استناد بر اساس پتانسیل ارجاع مقاله به هنجار شود. استناد متنی، که عبارت است از نسبت بسامد متنی مقاله استناد شونده به پتانسیل ارجاع متنی مقاله استنادکننده، به عنوان شاخصی جهت تعیین ارزش استنادی مقالات ایرانی معرفی و محاسبه می‌شود.

در این مقاله، ابتدا اطلاعات زمینه‌ای شامل تولید علم و شاخص‌های آن (‌تولید مقالات و تعداد استنادها) مورد مطالعه قرار می‌گیرد. از آنجا که استناد می‌تواند بازنمونی ازکیفیت و اعتبار مقاله باشد، لذا اهمیت، انواع و نظریه‌های مختلف بررسی استناد، تشریح می‌گردد. در ادامه دلایل و انگیزه‌های استناد با مرور آثار مرتبط بطور خلاصه معرفی می‌شوند.

دلایل مختلفی برای استناد به یک اثر معرفی شده است که می‌توان آنها را در دو گروه بزرگ انگیزه‌های حرفه‌ای و پیوندی قرار داد  اما استناد به یک اثر لزوما نشاندهنده اهمیت اثر مورد استناد نیست. استناد تنها زمانی می‌تواند به عنوان یکی از شاخص‌های اهمیت مقاله استناد‌شونده مورد توجه قرار گیرد که نویسنده استناد کننده از مدرک مورد استناد به خوبی استفاده کرده و اهمیت آن را در پیشبرد اهداف تحقیق خود تایید کند. از این رو، در بخش بعد روش‌های ارزش‌گذاری استنادها بر پایه سه شاخص نوع استناد، بسامد متنی استناد و جایگاه استناد شرح داده خواهد شد.

واژه های کلیدی:تولید علم، شاخص کمی و کیفی تولید علم، استناد، انواع استناد در مطالعات تحلیل استنادی، رفتار استنادی ، نظریه های رفتار استنادی ،انگیزه های استناد، انگیزه های عدم استناد

فهرست مطالب

چکیده ۴
مقدمه ۶
تولید علم ۸
شاخص های کمی و کیفی علم ۸
۱-استناد ۹
۲-انواع استناد در مطالعات تحلیل استنادی ۱۰
رفتار استنادی ۱۱
نظریه‌های رفتار استنادی ۱۲
۱-نظریه هنجاری استناد ۱۳
۲- رهیافت ساختار اجتماعی رفتار استنادی ۱۴
۳- نظریه چند بعدی استناد ۱۵
۴- سایر تحلیل ها ۱۷
پیچیدگی انگیزه های استناد ۱۸
انگیزه های عدم استناد ۱۸
روش‌های بررسی انگیزه‌های استناد ۲۰
بررسی رفتاراستنادی بر اساس میزان استفاده ازمنابع مورد استناد ۲۲
تحقیقات انجام شده ۲۷
۱-تولید علم در ایران ۲۷
۲-اثرگذاری علم ایران ۲۹
۳- بررسی ارزش استنادها درجهان ۳۰
۴- بررسی انگیزه های استناد ۳۷
۵- بررسی انگیزه‌‌های عدم استناد ۳۸
۶-خود استنادی ۳۹
نتیجه گیری ۴۱
منابع و مآخذ ۴۳

 منابع

حری، عباس. شاهبداغی، اعظم(۱۳۸۳). استناد در آثار علمی: چاله‌ها و چالش‌ها. مجله روان‌شناسی و علوم تربیتی،۳۴(۲)،۶۵-۹۵٫

قانع، محمدرضا(۱۳۸۸). میزان همبستگی خود-استنادی با ضریب تاثیر مجله‌های علمی حوزه علوم پزشکی در گزارش‌های استنادی نشریات فارسی. مدیریت اطلاعات سلامت،۱، ۵۳-۶۴٫

کوشا، کیوان. طباطبایی، یوسف(۱۳۸۸). خود استنادی و کاربرد آن در مطالعات علم‌سنجی. رهیافت،۴۴،۲۵-۲۹٫

داورپناه، محمدرضا(۱۳۸۴). جایگاه استناد در فعالیت‌های علمی. فصلنامه کتاب،۶۳،۸۳-۹۶٫

عرفان منش، محمد امین. بصیری جهرمی، رضا(۱۳۸۹). تولیدات و مشارکت علمی کشورهای برتر آسیا طی سال‌های ۱۹۹۹-۲۰۰۸: مطالعه پایگاه اسکوپوس. اطلاع شناسی،۸(۳۰)،۱۱۰-۱۲۶٫

علیجانی، رحیم. کرمی، نوراله(۱۳۸۶). بررسی بیست سال تولید علم ایران بر اساس پایگاه اطلاعاتی آی. اس.‌ آی(۱۹۷۸-۲۰۰۶). ماهنامه اطلاع یابی و اطلاع رسانی،۵، ۴۰-۴۴٫

مردانی، امیرحسین. نیک کار، ملیحه(۱۳۸۸). بررسی خود استنادی اعضای هیات علمی دانشگاه تهران در مجله‌های”نامه‌ی علوم اجتماعی” و “پژوهش‌های جغرافیایی” طی سال‌های ۱۳۸۶-۱۳۸۷٫ پیام کتابخانه، ۱۵(۳)،۱۴۹-۱۶۷٫

کتاب و فصلنامه کتابداری و اطلاع‌رسانی در سالهای ۱۳۸۲-۱۳۸۶ بر اساس پایگاه گزارش‌های استنادی نشریات فارسی پایگاه استنادی علوم جهان اسلام. فصلنامه کتابداری و اطلاع رسانی،۱۳(۱)، ۹۱-۱۱۱٫

زلفی‌گل، محمدعلی. کیانی بختیاری، ابوالفضل(۱۳۸۷). راهبردهای علمی برای تحقق سند چشم انداز. تدبیر،۲۰۱،۱۴-۲۰٫

ابراهیمی، سعیده. حیاتی، زهیر(۱۳۸۷). کمیت و کیفیت تولید علم در دانشگاه‌های ایران. اندیشه‌های نوین تربیتی،۳(۳)، ۱۰۵-۱۲۶٫

موسوی، میرفضل اله(۱۳۸۳). رتبه بندی تولید علم در ۵۰ کشور اول جهان. رهیافت،۳۲،۳۷-۵۷٫

موسوی موحدی، علی اکبر(۱۳۸۱). گفتگوی علمی: تولید علم؛ اولویت توسعه کشور. رهیافت،۲۸،۱۴۴-۱۴۶٫

انصافی، سکینه(۱۳۷۹). بررسی میزان تولید مقالات ایرانیان در پایگاه اطلاعاتیSCI در زمینه علوم پایه. فصلنامه علوم اطلاع‌‌رسانی،۱۶(۱و۲)، ۴۹-۵۵٫

نیرنیا، اکرم. طباطبایی فر، احمد. موسوی موحدی، علی اکبر(۱۳۸۵). وضعیت پژوهش علمی ایران در مقایسه با سایر کشورهای جهان اسلام. رهیافت،۳۸،۲۲-۳۰٫

یلپانی،محمد. حیدری،اکبر(۱۳۸۶). نقد و تاملی بر مصاحبه دکتر رضا منصوری: هنوز مانده تا برسیم. روزنامه ایران، ۳۸۸۳، ۲۲/۱۲/۸۶٫

یلپانی،محمد(۱۳۸۳). مقام تحقیقاتی ایران در جهان. روزنامه همشهری،۳۴۸۰، ۷/۶/۱۳۸۳٫

یلپانی، محمد. حیدری، اکبر(۱۳۸۷). پژوهش‌های ویترینی. نقدی بر عملکرد علمی و پژوهشی مجله انجمن شیمی‌گران ایران. روزنامه ایران، ۴۰۰۹، ۴/۶/۸۷٫

مقدمه

عصاره اندیشه و نگرش محققین یا حاصل یافته‌های پژوهشی آنان در قالب کتاب یا مقاله مجلات به ظهور می‌رسد. در سال‌های اخیر در نمایه‌های استنادی معتبر، شاخص مقالات ایران به لحاظ کمی به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته است اما این شاخص کیفیت و اثر گذاری مقالات را نشان نمی‌دهد.

موسسه تامسون رویترز (آی.اس.آی.سابق) شاخص‌هایی مانند شمار استنادها، ضریب تأثیر و درصد مدارک استناد شده را برای نشان دادن جنبه‌های مختلف اعتبار مقالات علمی به کار می‌برد. میزان استناد به عنوان شاخص پایه معرفی شده است و اثرگذاری مقاله با آن سنجیده می‌شود. با این حال، شمار استنادها نمی‌تواند به طور مطلق برای سنجش اعتبار آثار به کار رود زیرا انگیزه‌های متفاوتی در استناد یا عدم استناد به یک مقاله دخیل هستند.

همچنین شرایط اجتماعی، نوع مخاطبان، دامنه و هدف نوشته، نوع رشته موضوعی، مشکلات زبانی و غیره می‌تواند رفتار استنادی نویسندگان را تحت تاثیر قرار دهد (حری و شاهبداغی،۱۳۸۳). تحلیل انگیزه‌‌های استنادی با استفاده از روش‌های مصاحبه و پرسشنامه به دلیل ذهنی بودن و داوری فردی تحلیل گر، از فردی به فرد دیگر ممکن است به نتایج متفاوتی منجر شود. لذا بررسی این انگیزه‌ها با استفاده از روش‌های تحلیل محتوا^[۱] و تحلیل بافتار^[۲] مورد توجه محققین قرار گرفت. روش تحلیل بافتار، سنجه‌ای عینی‌تر را در اختیار محقق قرار می‌دهد. در روش تحلیل بافتار، نمی‌توان به همه استناد‌ها ارزشی برابر داد. از معیارهایی که در این روش می‌تواند ما را در تعیین ارزش استنادها و در نتیجه تعیین اعتبار مقالات استناد ‌شونده کمک کند، نوع استناد، جایگاه استناد در مقاله استناد کننده و بسامد متنی استناد آنها است. کاربرد این سه معیار در تعیین ارزش استنادها بر این پیش ‌فرض استوار است که استنادی که به تایید محتوا، روش و نتایج مقاله مورد استناد می‌پردازد نشان‌دهنده اهمیت و ربط موضوعی مقاله مورد استناد می‌باشد و استناد‌هایی که سهم عمده‌ای در یک مقاله دارند در بخش های بحث، روش و نتیجه گیری مقاله به دفعات مورد استفاده قرار می گیرند، در حالی‌که استنادی که فقط جنبه آگاهی‌بخشی دارد تنها در بخش مقدمه یا پیشینه مورد اشاره قرار می‌گیرد (بورمن و دانیل^[۳]،۲۰۰۸٫ هو^[۴]، لی و نیو،۲۰۱۱ ). همچنین مقاله‌ای که اثرگذاری بیشتری بر استناد‌گر دارد، به احتمال، به دفعات در آن متن مورد استناد قرار می‌‌گیرد.

بنابراین با توجه به آن که استناد نمی‌تواند به تنهایی معرف اعتبار اثر باشد لازم است ازشاخص‌های  دیگری مانند بسامد متنی استناد و جایگاه استناد برای مطالعه جنبه‌های کیفی این شاخص استفاده نمود. با ارزش‌گذاری استنادها به این روش می‌توان به ابداع و آزمون شاخص‌های جدیدی پرداخت که به متخصصان علم سنجی در ارزیابی عادلانه‌تر و به دور از قضاوت‌های شخصی کمک می‌کند.

از سوی دیگر، با توجه به اینکه با استفاده از این شاخص‌ها می‌توان مقالات مشابه را از لحاظ موضوعی شناسایی کرد، می‌توان در بازیابی اطلاعات از این شاخص‌ها استفاده نمود. آشکار است کاربرد این شاخص‌ها بازیابی مقالات را کاهش می‌دهد اما دقت جستجو بالا رفته و به بازیابی مقالات مرتبط‌تر خواهد انجامید (هرلچ^[۵]،۱۹۷۸).

تولید علم

عصاره اندیشه و نگرش محققین یا حاصل یافته‌های پژوهشی آنان در قالب کتاب یا مقاله مجلات به ظهور می‌رسد. از زمانی که فردوسی “توانا بود هر که دانا بود” را بیان کرد و در ادامه بیکن بیان کرد “دانش توانایی است” ، محققان زیادی نقش کلیدی علم را یاد آور شده‌اند. در عصر ارتباطات، تولید علم و دانش از ارکان توسعه و پیشرفت هر کشور می‌باشد و توسعه و شکوفایی در جنبه‌های مختلف نیز به ایجاد دانش و علم کمک می‌کند.

آن­چه که در بحث تولید علم حائز اهمیت است، این است که نویسندگان تلاش می‌کنند مقالات خود را در مجلاتی منتشر کنند که در موسسه تامسون رویترز یا سایر موسسات نمایه‌سازی، نمایه ‌شوند زیرا این امر به شناخته شدن نویسندگان در سطح جهانی کمک شایانی می‌کند. همچنین بدلیل اعتبار چنین مجلاتی در سطح جهانی، مقالات نمایه شده در مجلات این گونه پایگاه‌ها بخت استفاده و در نتیجه دریافت استناد بیشتری داشته و به افزایش نمایانی و اثر‌گذاری مقاله در پیشبرد علم جهانی منجر می‌شود (بالابان،۲۰۱۲).

شاخص های کمی و کیفی علم

متخصصان علم سنجی برای سنجش علم از دو شاخص مطلق تعداد تولیدات و تعداد استنادها استفاده می‌کنند و شاخص‌های دیگری مانند عامل اثرگذاری، درصد مدارک استناد شده، ضریب تاثیر و غیره که از این دو شاخص مطلق مشتق شده‌اند را برای بهبود روند ارزیابی تولید علم معرفی کرده اند.

تولید مقالات در هر کشور می‌تواند نمادی از پیشرفت‌های علمی آن کشور باشد و افزایش مقالات نویسندگان می‌تواند توسعه علمی یک کشور را نوید دهد. اما آن چه­ اعتبار تولید علم را تصدیق می‌کند کاربرد و اثرگذاری آن در پیشبرد دانش بشری است. شاخص استناد استفاده از اثر و میزان اثرگذاری را نشان می‌دهد زیرا فرض بر این‌ است که نویسندگان به همه آثاری که برای نگارش مقاله استفاده کرده‌اند، استناد می‌دهند. از این رو، با استفاده از استناد که بوسیله یوجین گارفیلد معرفی گردید، می‌توان به میزان استفاده و اثرگذاری یک مدرک پی برد.

[۱] . Content  Analysis

[۲] . Context Analysis

^[۳]. Bornmann&Daneil

^[۴]. Hou,Li &Niu

^[۵].  Herlech

[۱].Methodological

^[۲].Constructive

^[۳] .Cano

^[۴].Conceptual

^[۵]. Tang &Safer

جهت دریافت و خرید متن کامل مقاله و تحقیق و پایان نامه مربوطه بر روی گزینه خرید انتهای هر تحقیق و پروژه کلیک نمائید و پس از وارد نمودن مشخصات خود به درگاه بانک متصل شده که از طریق کلیه کارت های عضو شتاب قادر به پرداخت می باشید و بلافاصله بعد از پرداخت آنلاین به صورت خودکار  لینک دنلود مقاله و پایان نامه مربوطه فعال گردیده که قادر به دنلود فایل کامل آن می باشد .